En wanneer de onderzoekers de VR-omgeving gebruikten in combinatie met elektrische hersenstimulatie gaf dat zelfs nog betere resultaten. De onderzoekers noemen het veelbelovend voor mensen die dagelijks last hebben door de symptomen van posttraumatische stressstoornis.
Een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een angststoornis die ontstaat na traumatische gebeurtenissen. Dat kunnen situaties zijn die je zelf ondergaat, zoals wanneer je slachtoffer bent van aanranding, verkrachting, of geweld. Maar het kan ook ontstaan wanneer je getuige bent van heftige gebeurtenissen zoals in oorlogssituaties. Militairen hebben hierdoor relatief vaak last van PTSS, wat een grote impact heeft op hun leven; hun geest en lijf blijven als het ware rekening houden met gevaar dat er inmiddels niet meer is. Veel geziene klachten zijn chronische stress, vergrootte waakzaamheid, en het herbeleven van de gebeurtenis.
Op dit moment bestaan de meeste behandelingen uit vormen van psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie en EMDR. Het idee achter deze therapieën is dat de patiënten hun traumatische herinnering herbeleven in een veilige omgeving en het op die manier een plekje kunnen geven en de angsten minder worden. Maar dat werkt helaas niet altijd. Traumatische belevingen zijn immers een heel heftige ervaring. Tot 50% van de patiënten stopt met deze vormen van blootstellingtherapie, vertelt onderzoeker Noah Philip. Anderen weigeren er zelfs maar aan te beginnen. Er wordt daarom veel onderzoek gedaan om te kijken of er andere manieren zijn om de impact van het trauma te verminderen.
Praten over trauma’s
Zoals door Philip en zijn collega-onderzoekers aan de Brown University. Zij onderzochten de combinatie van twee technieken: het blootstellen aan trauma via Virtual Reality (VR) en elektrische hersenstimulatie. “Het kan moeilijk zijn voor patiënten om keer op keer over hun persoonlijke trauma te praten. Dat is een veel voorkomende reden dat deelnemers stoppen met psychotherapie”, vertelt Philip. “Deze VR-blootstelling is voor mensen veel gemakkelijker te hanteren.” Tegelijkertijd de hersenen met een constante lage elektrische stroom stimuleren, zou volgens de onderzoekers dit effect moeten verbeteren. De effectiviteit van blootstelling als therapie wordt namelijk aangetast doordat de hersenen na trauma een verminderd “veiligheidsleervermogen en geheugen” hebben, vertelt onderzoeker Van ‘t Wout-Frank. Elektrische hersenstimulatie maakt het makkelijker om een gevoel van veiligheid aan te leren.
Ze reden in een militaire wagen terwijl ze overal vuurgevechten en wegversperringen tegenkwamen.
Rijden in vuurgevechten
Om de effecten van blootstellingstherapie via VR op de hersenen te testen, draaiden de onderzoekers eerst een pilot met gezonde deelnemers. In de virtuele wereld, gemaakt met hulp van veteranen, kwamen zij in heuse oorlogen terecht. Ze reden in een militaire wagen terwijl ze onderweg overal vuurgevechten en wegversperringen tegenkwamen. Om de situatie zo echt mogelijk aan te laten voelen, werd zelfs de geur van vurende wapens in de ruimte ingezet. Ondertussen maten te onderzoekers hun hersengolven met behulp van elektro-encefalografie (EEG). En die hersengolven waren duidelijk aanwezig. De synchronisatie van de hersengolven in de alfa-band (geassocieerd met ontspanning en aandacht) nam toe. Wat suggereert dat de hersenen zich in deze wereld flink concentreerden. Daarnaast vonden de onderzoekers een toename in de amplitude van de hersengolven in de gamma-band (geassocieerd met hogere cognitieve functies zoals geheugen, leren en beslissen).
Persoonlijke VR-omgevingen
Vervolgens waren oud-militairen aan de beurt. 54 veteranen uit de Verenigde Staten die in oorlogsgebieden traumatische gebeurtenissen hadden ervaren, werden verdeeld in twee groepen. De veteranen in de ene groep ontvingen terwijl ze in de virtuele wereld rondliepen elektrische hersenstimulatie, terwijl de andere groep tijdens de VR ervaring een placebo kreeg. Omdat niet iedereen dezelfde trauma’s had, waren er twaalf verschillende omgevingen gemaakt. De deelnemers kregen op die manier allemaal virtuele realiteitsscenario’s die gerelateerd waren aan hun traumatische ervaringen. De onderzoekers herhaalden dit VR-scenario van 8 minuten drie keer gedurende ongeveer 25 minuten met ongeveer 30 seconden tussen de scenario’s om te controleren hoe de deelnemers de ervaring tolereerden. Vervolgens evalueerden de onderzoekers de symptoomveranderingen in beide groepen over de tijd. Ze gebruikten metingen zoals huidgeleiding (een fysiologische marker voor stressreacties) en klinische beoordelingen volgens de DSM-5-criteria voor PTSS.
“Er zit hier veel belofte in, en dat biedt hoop.”
Blijvende verbeteringen
Daaruit bleek dat de groep die actieve hersenstimulatie ontving tijdens de VR-blootstelling significant minder erge PTSS-symptomen vertoonde, vergeleken met de groep die enkel de VR-beleving had gehad. De deelnemers zelf merkten de verbetering ook, zo bleek uit zelfrapportage. En hoewel alle deelnemers verlichting ervoeren na de experimenten, was het resultaat van de groep die tegelijkertijd hersenstimulatie ontving aanzienlijk beter dan dat van de patiënten die deze hersenstimulatie niet hadden ontvangen. “We ontdekten bovendien dat mensen nadat ze klaar waren met de behandeling nog steeds verbeterden”, aldus Philip. “Sterker nog, een maand na de behandelingen begonnen we de grootste effecten te zien.”
De combinatie van elektrische hersenstimulatie en VR kan dus een veelbelovende behandeling zijn voor de behandeling van PTSS, vooral bij militaire veteranen. “Dit is een andere en innovatieve manier om de behandeling te benaderen, waarbij we de beste aspecten van psychotherapie, neurowetenschappen en hersenstimulatie combineren om mensen te helpen beter te worden”, concludeert Noah Philip. “Er zit hier veel belofte in, en dat biedt hoop.”
