Vorige week vroegen de leiders van de afvallige pro-Russische regio Transnistrië om hulp van hun grote broer Rusland. Volgens hen heeft de regering in Moldavië te weinig oog voor hun regionale economie. Hangt een Russische inval in de lucht? "Die Russische dreiging is vanuit het Westen gezien begrijpelijk, maar op dit punt niet terecht."
Volgens de leiders van Transnistrië schaadt de Moldavische regering de economie in hun regio. Ondernemingen moeten sinds begin dit jaar belasting afdragen aan de Moldavische belastingdienst als ze handel drijven met Europese bedrijven.
"Het stak Moldavië dat Transnistrië op een goedkope manier producten naar de Europese Unie kon exporteren", zegt Oost-Europa-correspondent Jeroen Akkermans. "Door die belasting scheelt dat een flinke slok op een borrel."
Wat is Transnistrië?
Transnistrië is een kleine, van Moldavië afgescheiden regio waar naar schatting 470.000 mensen wonen, vanwie er grofweg 220.000 een Russisch paspoort hebben. De smalle strook land ziet zichzelf als een republiek, maar wordt niet erkend door andere landen.
Na de val van de Sovjet-Unie riep Transnistrië in 1990 eenzijdig de onafhankelijkheid uit. In 1992 brak een korte burgeroorlog uit. Daarin kregen pro-Russische separatistengroepen militaire steun van Rusland. Sindsdien heeft het land er militairen gestationeerd, momenteel zo'n 1.500. Volgens Rusland zijn het 'vredeshandhavers'.
Moldavië vaart al jaren een pro-Europese koers, blijkt uit opiniepeilingen en verkiezingsuitslagen. Het land is sinds 2022 kandidaat-lid van de Europese Unie. Ter voorbereiding daarop draait de Moldavische regering bij Transnistrië de economische duimschroeven meer en meer aan.
Dat veroorzaakt boze reacties in Transnistrië. Vorige week vroeg het regionale parlement om Russische hulp vanwege 'toenemende druk' uit Moldavië. Volgens voorzitter Korshunov van de Hoge Raad in Transnistrië maakt Moldavië 'misbruik van de geopolitieke situatie'. "Het beleid van Moldavië is erop gericht om ons economisch potentieel te vernietigen, onleefbare omstandigheden voor onze inwoners te creëren en onze staat verder te ontmantelen."
Gasverdrag loopt af
Naast de ingevoerde belastingen speelt nog iets anders. Op dit moment is Oekraïne een belangrijk doorvoerland van Russisch gas naar Transnistrië. Maar eind 2024 loopt het gasverdrag tussen Oekraïne en Rusland af.
Akkermans: "Dat betekent dat er geen goedkoop Russisch gas meer in Transnistrië komt. Daar wordt het gas al jaren omgezet in stroom, die vervolgens voor veel geld wordt verkocht aan Moldavië. Op dit moment zijn ze daar erg afhankelijk van. Voor Transnistrië is het dus een groot probleem als er geen gas meer komt."
Ruslandkenner Hubert Smeets beaamt dat. "Als het goedkope gas wegvalt, dan wordt de economische basis van Transnistrië een stuk zwakker."
Transnistrië heeft overigens niet alleen aangeklopt bij Rusland. De leiders hebben ook hulp gevraagd aan de secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres, het Europees Parlement en het Rode Kruis.
"Transnistrië staat met de rug tegen de muur en het is echt een roep om hulp", zegt Akkermans. "De regio is bang dat zijn bestaansrecht wordt ondergraven. Want waar gaan ze na volgend jaar hun gas vandaan halen?" Transnistrië ligt ingeklemd tussen Moldavië en Oekraïne, landen die vermoedelijk niet staan te popelen om die regio te helpen.
Toenemende spanningen
Dat Moldavië de blik meer op Europa gericht heeft, zorgt voor toenemende spanningen met Rusland. De Moldavische pro-westerse president Sandu heeft Moskou meermaals beschuldigd van het destabiliseren van het land, bijvoorbeeld door het verspreiden van nepnieuws via sociale media. Het Kremlin ontkent dit en spreekt van het 'opstoken van anti-Russische sentimenten'.
Volgens Akkermans is de hulpvraag vooral van economische aard. Maar Hubert Smeets ziet tegelijk ook dat politieke en strategische motieven een rol spelen. "Het hoofddoel is om het fundament in Moldavië te breken of te verzwakken. De Russische regering doet dat al dertig jaar met succes om invloed te blijven uitoefenen."
Strategisch gebied
En ook de oorlog in Oekraïne speelt een rol. Smeets: "Het is een erg strategisch gebied. Vanuit Transnistrië kunnen de Russen de Oekraïners in de rug aanvallen. En daarnaast kunnen de Russen de Zwarte Zee voor Oekraïne afsluiten."
Maar of Poetin echt aast op Transnistrië, of zelfs geheel Moldavië? "Een Russische inval in Transnistrië is vanuit het Westen en Moldavië gezien begrijpelijk, maar in het kader van het hulpverzoek niet terecht", zegt Akkermans.
President Sandu is daar wel van overtuigd. Zij waarschuwt dat Poetin niet stopt in Oekraïne en een bedreiging voor Europa blijft. "Als de agressor niet wordt gestopt, zal Poetin doorgaan en de frontlinie dichter naar ons toekomen."
