Ophef bij grote boekhandel: in opspraak geraakte manager krijgt halve ton na ‘ondeugdelijk’ onderzoek

De 54-jarige vrouw heeft bijna haar hele professionele leven in de boekbranche doorgebracht. Sinds de lente van 2014 is ze leidinggevende bij twee filialen van Van der Velde, een van de grotere boekhandels in Nederland met negen winkels. Gedurende deze tijd heeft ze met plezier en in goede harmonie gewerkt, aldus haar advocaat Simone Scheltinga.

Echter, in het najaar van 2022 verandert de situatie. De directie ontvangt een explosieve brief van een vertrokken werknemer waarin zware beschuldigingen tegen de vrouw worden geuit. Van der Velde neemt deze brief serieus en schakelt een onderzoeksbureau in om de klachten te onderzoeken. Anoniem delen talloze medewerkers hun ervaringen.

In deze gesprekken laten sommigen zich kritisch uit over de gebrekkige communicatie en de dominante manier van leidinggeven door de vrouw. Voor Van der Velde reden genoeg om alle banden met haar te verbreken. De vrouw verzet zich tegen haar ontslag, omdat ze eerst het gesprek wil aangaan, maar dit wordt door de boekhandel verworpen. ,,Ze hebben op geen enkele wijze nader onderzoek gedaan naar de juistheid van de klachten”, zegt advocaat Scheltinga. ,,Een intern onderzoek was op z’n plaats geweest.”

De rechter is het daarmee eens en kent de vrouw daarom een ontslagvergoeding van 50.000 euro toe. Van der Velde dient hoger beroep in, maar ook het gerechtshof oordeelt dat de boekhandel haar boekje te buiten is gegaan. De crux van het probleem ligt in het feit dat het onderzoek van Beljon Westerterp volgens de rechters niet deugt.

De vrouw kreeg tijdens dit onderzoek amper de kans om zich tegen de klachten te verweren. Gespreksverslagen werden niet met haar gedeeld en werknemers beschreven hun klachten te vaag. Bovendien was het onderzoek niet gericht op de werksfeer, maar te veel op het functioneren van de filiaalchef. De advocaat van de manager zegt bovendien dat de vragen zo geformuleerd zijn, dat haar cliënt er wel slecht uit móest komen.

Door dit alles is het voor de rechter onmogelijk om vast te stellen wat er daadwerkelijk speelt, en of de vrouw terecht is ontslagen. ‘Het onderzoek kan om die reden de toets der kritiek niet doorstaan’, luidt het oordeel. Beljon Westerterp is ‘ontzettend geschrokken’ van deze beschuldiging. ,,We vinden het vreselijk dat onze integriteit in twijfel wordt getrokken, onder andere door de advocaat van de tegenpartij”, stelt algemeen directeur Willem Hein.

,,Er wordt gesteld dat we niet aan wederhoor hebben gedaan. Dat is onzin, onze mensen hebben drie keer met mevrouw gesproken. We hebben haar ook rectificatiemogelijkheden aangeboden. Het klopt wel dat we puur op basis van anonimiteit hebben gehandeld. Dat doen we omdat we het belangrijk vinden dat mensen vrijuit kunnen praten.” Beljon Westerterp baalt dat het rapport onderdeel wordt van een juridisch proces. ,,Als we dit hadden geweten, hadden we hier niet aan meegewerkt.”

Integriteitsonderzoeken zoals deze liggen al langere tijd onder vuur. Steeds meer bedrijven en instanties huren particuliere recherchebureaus in voor een onderzoek naar de werkcultuur, vaak na een anonieme melding. Michiel de Vries, autoriteit op het gebied van integriteitsonderzoeken, doet al jaren onderzoek naar conflicten in het openbaar bestuur en wordt bij diverse rechtszaken opgevoerd als getuige of deskundige. Hij adviseert de manager om een civiele procedure tegen het bureau te starten. ,,Ik heb sinds mijn boek over dit onderwerp uitkwam een veelheid aan ernstig problematische zaken van dit soort in mogen zien en mogen helpen. Onderzoek als dit zou consequenties moeten hebben voor de onderzoekers zelf.”

De boekhandel is volgens de rechter medeverantwoordelijk voor de negatieve werksfeer, doordat het bedrijf de signalen van medewerkers niet eerder heeft opgemerkt en bijvoorbeeld nooit functioneringsgesprekken heeft gevoerd met werknemers. Ook is het jarenlang niet mogelijk geweest om in vertrouwen een klacht in te dienen. Van der Velde gaat volgens het hof veel te ver door direct aan te dringen op ontslag, zonder fatsoenlijk wederhoor te voeren. Van der Velde heeft weliswaar terecht de meldingen serieus genomen, maar heeft simpelweg niet de juiste stappen ondernomen.

De boekhandel ontkent dat het schuld heeft aan de negatieve werksfeer binnen de vestigingen. Het bedrijf stelt dat het niet op de hoogte was van de stijl van communicatie en de houding van de vrouw richting de medewerkers. Het gerechtshof vindt dat dit juist het probleem is; dat Van der Velde dit nooit heeft geweten.

Alles bij elkaar genomen heeft Van der Velde de manager te snel laten vallen en zijn de klachten tegen haar niet goed genoeg onderzocht. De vrouw heeft recht op een ontslagvergoeding van 50.000 euro, naast de wettelijke transitievergoeding van ruim 14.000 euro. De vrouw eiste overigens een bedrag van 180.000 euro, omdat zij mogelijk tot haar pensioen in dienst was gebleven bij de boekhandel en dat ze elders niet snel meer aan het werk kan, vreest ze. Het hof denkt dat dat wel meevalt.

De advocaat van Van der Velde laat weten dat een procedure bij de Hoge Raad wordt overwogen. De boekhandel is om een reactie gevraagd maar die bleef uit.