In Turkije staat internationale vrouwendag in het teken van strijd tegen femicide
Op 21 oktober 2022 kwam er abrupt een einde aan het leven van de 51-jarige Hulya Sellavci uit Izmir. Haar echtgenoot, met wie ze op latere leeftijd was getrouwd, schoot haar een kogel door het hoofd. De moord volgde op weken vol geweld en doodsbedreigingen, nadat Hulya had aangegeven dat ze wilde scheiden.
"We maakten ons grote zorgen," vertelt schoonzoon Ensar Akturk, terugdenkend aan die periode anderhalf jaar geleden. "Helemaal toen hij op haar werk binnenstormde en zei dat hij haar zou vermoorden." Hulya ondernam meteen actie. Vijf keer deed ze aangifte bij de politie. Ook meldde ze zich bij het meldpunt voor huiselijk geweld.
Akturk, die ook de advocaat van de familie is, bladert door een dossier met al Hulya's verklaringen. "Het was duidelijk dat ze gevaar liep. Hij bedreigde haar via appjes en zocht haar op ondanks een straat- en omgangsverbod dat hem was opgelegd." Politie en instanties zijn nalatig geweest, vindt hij. "Ze heeft bij alle loketten aangeklopt. Ze hebben haar niet beschermd. Ze konden haar niet in leven houden."
Akturk beschrijft zijn schoonmoeder als een zelfverzekerde vrouw, iemand die haar eigen zaak had en vol in het leven stond. "Ze was een sterke vrouw en daar heeft ze de hoogste prijs voor betaald."
Hulya is slachtoffer van femicide en een van de vele vrouwen van wie de foto nu op protestborden staat. Net als elk jaar wordt in de week van internationale vrouwendag in verschillende Turkse steden gedemonstreerd. Dit jaar wordt de aandacht gevestigd op een recordaantal femicides op één dag. Op 27 februari werden binnen 24 uur acht vrouwen vermoord door een man in hun omgeving. Dat nieuws ging als een schokgolf door het land.
In Istanbul gingen afgelopen weekend honderden vrouwen met protestbanners de straat op om er aandacht voor te vragen. "Acht vrouwen in één dag, vermoord door mannen!" riep Fidan Ataselim van het platform We Will Stop Femicide door een microfoon. "Ze werden vermoord in hun families. En ze zeggen dat de familie heilig is. Ze zijn vermoord door mannen van wie ze wilden scheiden. Ze zijn vermoord omdat ze in vrijheid wilden leven. We accepteren dit niet."
Wet 6284
De vrouwen keren zich tegen de conservatieve Turkse regering van president Erdogan die al jaren wetten ter discussie stelt die vrouwen moeten beschermen tegen huiselijk geweld. Turkije trok zich in 2021 terug uit de Istanbul Conventie, het verdrag dat landen opdraagt geweld tegen vrouwen te voorkomen, slachtoffers te beschermen en daders te veroordelen.
Erdogans ultraconservatieve coalitiepartners willen nu af van de veelbesproken Wet 6284, die vrouwen en kinderen onder meer veilige opvang garandeert bij geweld in het gezin. Volgens critici geven dit soort ontwikkelingen een vrijbrief aan mannen die geweld plegen. "Mannen weten dat ze er makkelijk mee wegkomen", zegt een van de demonstranten. "Ze denken dat de politie en de rechters toch aan hun kant staan."
Vandaag zei Erdogan ter gelegenheid van internationale vrouwendag in een toespraak dat "de vrouw een belangrijke voorwaarde is voor een sterk gezin". En dat "elk gedachtengoed dat erop uit is vrouwen te scheiden van het instituut familie, een bedreiging is voor de toekomst van Turkije, en voor de mensheid als geheel".
Eerder claimde Erdogan dat de inhoud van de Istanbul Conventie niet past in de Turkse samenleving waar "familiewaarden" belangrijker zijn. Hij zei ook dat het Europese verdrag was "gegijzeld door een groep mensen die homoseksualiteit proberen te normaliseren".
Naar huis gestuurd
De realiteit is dat ruim 40 procent van de Turkse vrouwen zegt dat ze ooit in haar leven huiselijk geweld heeft meegemaakt. En in de praktijk worden vrouwen die bedreigingen of geweld melden bij instanties of de politie vaak zonder aangifte naar huis gestuurd. Uit onderzoek blijkt dat de meeste vrouwenmoorden juist plaatsvinden op het moment dat een vrouw hulp zoekt of als ze besluit bij haar gewelddadige partner weg te gaan.
Sinds begin dit jaar zijn 73 vrouwen slachtoffer geworden van femicide. In 2023 werden zeker 315 vrouwen vermoord door een man in hun omgeving, meestal een partner of ex-partner. Nog eens 248 vrouwen stierven onder verdachte omstandigheden. Dan gaat het om zelfmoord of ongelukken waarvan nabestaanden vermoedden dat het een femicide is.
De meeste vrouwen worden vermoord in de thuissituatie. De meeste moorden zijn gepleegd met vuurwapens. De daders zijn vooral echtgenoten, ex-echtgenoten of vriendjes, en in sommige gevallen vaders of broers.
Het zijn cijfers die worden bijgehouden door het platform We Will Stop Femicide. Eén van hun kritiekpunten is dat de overheid femicide niet registreert, zegt Fidan Ataselim. "Als wij het niet doen, zou niemand weet hebben van hoe groot het probleem is." Ze putten uit openbare bronnen zoals lokale nieuwsberichten. "Dit zijn de data die we kunnen vinden. Het echte aantal femicides ligt waarschijnlijk nog veel hoger."
'Ze waren te laat'
Tegen de moordenaar van Hulya Sellavci is 30 jaar cel geëist. De rechter komt binnenkort met een uitspraak. Een schrale troost voor de familie. Want als de autoriteiten naar de wet hadden gehandeld en Hulya's noodkreten serieus hadden genomen, was ze nu nog in leven, zegt haar schoonzoon Ensar Akturk. "Er was genoeg bewijs om hem op te pakken. Maar ze waren te laat."
