Stuur je geld naar je ouders in Turkije? Dan moet de bank controleren op witwasserij

Banken die moslims zouden discrimineren in Nederland? Zelf krijgen ze er weinig klachten over, blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Maar dat betekent niet dat er geen problemen zijn, zegt voorzitter Medy van der Laan er bij.

De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh, zei een jaar geleden dat moslims ‘structureel gediscrimineerd’ worden door banken en financiële instellingen. Die zijn bij wet verplicht klanten te onderzoeken op tekenen van crimineel gedrag, zoals witwassen of terrorismefinanciering.

Moslims ervaren discriminatie bij zulke controles, zei Baldewsingh destijds in Trouw. Zij worden al ‘bestookt’ door de compliance-afdelingen van banken als ze een aalmoes willen doen tijdens de ramadan. “Dan moeten ze aantonen hoe ze aan dat geld komen voor de transactie wordt doorgevoerd”, zei Baldewsingh.

Ook gaf hij als voorbeeld dat iemand zich bij de bank moest verantwoorden over het kopen van een islamitisch boek op bol.com. En een ondernemer die een telefoontje kreeg omdat hij dezelfde veelvoorkomende Pakistaanse achternaam had als iemand van Al-Qaida.

De NVB heeft die signalen ‘zeer serieus’ genomen, zegt Van der Laan. Afgelopen najaar liet ze advieskantoor EY onderzoeken hoe banken omgaan met signalen over discriminatie. Onder leiding van oud-Kamerlid Farid Azarkan gaan de banken dit voorjaar in gesprek met moslimorganisaties.

Maar terwijl de Nationaal Coördinator veel signalen binnenkrijgt vanuit de moslimgemeenschap, blijkt uit het onderzoek van EY dat banken zelf bijna geen klachten ontvangen over discriminatie.

Dat is opvallend, hoe kan dat?

“Wij zijn bezorgd over het aantal meldingen dat wel terecht komt bij anderen, en niet bij ons. Wij hebben die meldingen liever zelf. Als er wat aan de hand is, willen we dat zelf weten zodat we actie kunnen ondernemen. Er geldt een zerotolerancebeleid op discriminatie.

“Het kan zijn dat mensen denken dat een klacht bij ons geen zin heeft. Maar ook dat mensen niet durven, zeker als ze een betaalrekening hebben bij de bank. Niet iedereen kan overzien hoe de bank omgaat met zo’n klacht. Natuurlijk gaan wij daar zorgvuldig en netjes mee om, maar mensen kunnen daar onterecht een ander beeld van hebben.”

Wat is daar aan te doen?

“We gaan samenwerken met het onafhankelijke meldpunt discriminatie.nl. Mochten klanten terughoudend zijn met het indienen van een klacht bij de bank, dan kunnen ze daar terecht. Zo leren wij beter wat er speelt. Als klanten toestemming geven, kan de bank contact met ze opnemen om de zaak met ze te bespreken.”

Banken maken in uw onderzoek een verschil tussen discriminatie en de perceptie van discriminatie. Hoe zit dat?

“Je kunt discriminatie ervaren en het is geen discriminatie, en je kunt het ervaren en het is wel discriminatie. Banken hebben zich te houden aan wetgeving en dat werkt zonder aanziens des persoons. Tegelijk is het zo dat mensen met een niet-westerse achtergrond, door die wetgeving, in de praktijk vaker bevraagd zullen worden.”

Dat heeft te maken met de onderwerpen waar banken verplicht op moeten controleren, zegt Van der Laan. Zoals transacties met landen die op de verschillende lijsten van hoogrisicolanden staan. Denk aan Syrië, Afghanistan, Turkije en tientallen andere.

Banken hebben zelf geen invloed op die lijsten: die worden opgesteld door de Europese Commissie en door de intergouvermentele Financial Action Task Force. Mensen met een niet-westerse migratieachtergrond hebben vaker een band met zo’n hoogrisicoland, zegt Van der Laan, bijvoorbeeld omdat zij er familie hebben wonen.

“Op het moment dat jij je ouders in Turkije wilt helpen met het verbouwen van hun huis en je stuurt daar een bedrag naartoe, dan moet de bank zeggen: ‘hé, een bedrag naar Turkije, ik wil weten wat daar aan de hand is.’ Dan hoeft er niets aan de hand te zijn. Maar de bank moet het toch even controleren.” Banken vinden dat zelf ook vaak vervelend en ongemakkelijk, zegt Van der Laan. “Maar het moet wel.”

Kijken jullie ook naar etniciteit of religie?

“Absoluut niet. Als ene meneer Jansen een stichting zou opzetten die hulpgoederen levert aan Afghanistan, dan zal hij net zo goed bevraagd worden door de bank.”

Maar de Nationaal Coördinator kwam met voorbeelden waarbij het moeilijk voorstelbaar is dat een autochtone klant dat ook was overkomen, zoals het bestellen van een islamitisch boek of het doen van kleine donaties tijdens de ramadan.

“Over deze zaken kan en wil ik niet oordelen, daarvoor mis ik de context en details. Wel is het zo dat banken grondig te werk gaan na de boetes die ze hebben gekregen (ING schikte in 2018 voor 775 miljoen euro met justitie wegens nalatige witwascontroles; ABN Amro in 2021 voor 480 miljoen euro, red.). Daardoor gaan ze misschien toch wat verder in hun controles dan op het eerste oog logisch lijkt.

“Maar wij vonden geen signalen dat we de aanpak van discriminatie structureel niet op orde hebben. Banken doen al veel om discriminatie te voorkomen. Er zijn trainingen voor personeel over onbedoelde vooroordelen en sommige hanteren een vier-ogen principe bij klantonderzoek.

“Natuurlijk zullen er incidenten zijn, dat kun je nooit uitsluiten. Daarom vinden we het belangrijk dat mensen klachten melden. Pas als we het weten, kunnen we er iets aan doen.”

Lees ook:

‘Nieuw toeslagenschandaal’ ontstaat in de omgang van banken met moslims

Er moet onderzoek komen naar discriminatie van moslims door financiële instellingen, stelt de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme Rabin Baldewsingh. Hij waarschuwt voor een nieuw toeslagenschandaal.