De afgelopen dagen is er veel te doen geweest over een onderzoek van Schiphol en KLM naar de krimp van de luchthaven. KLM wilde dat rapport onder de pet houden, ontdekte de Volkskrant. Dat wilde de vliegmaatschappij omdat het rapport vermeldt dat een verhoogde vliegtaks grote voordelen heeft voor het klimaat en de geluidsoverlast rondom Schiphol.
Demissionair minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) maakte het rapport deze week alsnog openbaar, waardoor alle details nu toch op straat liggen. Een maatregelenpakket met een afstandsafhankelijke vliegbelasting en minder nachtvluchten blijkt veel beter uit te pakken dan alleen een krimp van het aantal vluchten op Schiphol, zoals Harbers wil.
Het onderzoek kijkt niet alleen naar economische effecten, maar naar de "brede welvaart". Daarbij wordt een prijs gehangen aan klimaat- en milieuschade en geluidsoverlast bij omwonenden van luchthavens.
Volg ons klimaatnieuws
Veel passagiers wijken uit
Opvallend is dat het instellen van een afstandsafhankelijke vliegbelasting juist leidt tot een groei van het totale aantal vluchten. Maar er vertrekken minder intercontinentale vluchten en er blijven meer vliegtuigen binnen Europa. Die kortere vluchten zorgen voor minder CO2-uitstoot en scoren ook beter qua geluidsoverlast, omdat de gebruikte vliegtuigen kleiner zijn.
In het alternatief voor het krimpplan van Harbers wordt ook het aantal nachtvluchten verder beperkt. Dat zorgt voor veel minder geluidsoverlast, zegt onderzoeksdirecteur Carl Koopmans van SEO Economisch Onderzoek, hoofdauteur van het rapport. "De nachtvluchten tellen tien keer zo zwaar als vluchten overdag."
Tegen de Volkskrant zei KLM niet achter het rapport te staan omdat de onderzoekers "geen oog hadden voor het vestigingsklimaat en het weglekeffect van Nederlanders die over de grens gaan om vanuit daar te vliegen". Maar dat klopt niet: het onderzoek kijkt expliciet wel naar de effecten op de arbeidsmarkt, transportkosten voor het bedrijfsleven én het aantal passagiers dat uitwijkt naar het buitenland.
"Dat hebben we meegenomen", zegt Koopmans. "Het is inderdaad zo dat een deel van de Nederlandse reizigers uitwijkt naar andere luchthavens." Toch daalt de CO2-uitstoot, omdat een deel van de reizigers er ook voor kiest om niet te vliegen.
Ticketbelasting
- Momenteel kent Nederland een vlakke tickettaks van 29 euro per vlucht. Dat tarief geldt ongeacht de lengte van de vlucht.
- Duitsland en het Verenigd Koninkrijk werken al met een afstandsafhankelijke vliegbelasting. Die lopen voor economyclasspassagiers op tot respectievelijk 58 euro en 92 pond (108 euro) op de langste vluchten. Britse businessclasspassagiers betalen nog een stuk meer.
- In Nederland en onze buurlanden zijn overstappers uitgezonderd.
Onderzoek laat hubfunctie in stand
KLM ziet de variabele ticketbelasting als een bedreiging, juist omdat die zorgt voor minder intercontinentale reizen. Die lange vluchten, en de vele overstappers die aan boord zitten, zijn essentieel voor het verdienmodel van KLM.
Maar wat blijkt: in het rapport is de luchtvaartmaatschappij eigenlijk nog gespaard. Overstappers betalen in het gebruikte model namelijk maar 40 procent van de vliegbelasting die Nederlanders betalen als ze vanaf Schiphol vliegen. Zij betalen dus een veel lagere prijs voor hun CO2-uitstoot en veroorzaakte geluidsoverlast.
Het onderzoek is bewust zo opgezet dat Schiphol aantrekkelijk blijft als overstaphub, zegt Koopmans. "Als je de vliegbelasting hoger zou maken, dan jaag je de transferpassagiers weg en heb je die hubfunctie niet meer."
Broodjesbakker heeft geen hub nodig
"Dat is een politieke keuze", zegt Paul Peeters, lector duurzaam toerisme aan Breda University of Applied Sciences. "Je kunt je afvragen waarom wij willen dat Schiphol een hub is. Daar hebben we er nog drie van, vrij dichtbij."
Een goed verbonden luchthaven is aantrekkelijk voor sommige bedrijven, zegt Peeters. "Maar voor de gemiddelde broodjesbakker is het niet zo relevant." Bovendien zijn andere factoren, zoals de beschikbaarheid van goed opgeleid personeel en gunstige regelgeving, volgens hem belangrijker.
Ook voor toeristen is Schiphol als hub volgens hem minder belangrijk. "Als je een stuk of vijftig bestemmingen goed bedient, heb je 90 procent van de vakantiegangers in de zak."
'Schiphol past niet meer'
Milieuorganisaties roepen al jaren op tot een hogere vliegbelasting op lange vluchten. Die zouden we juist moeten combineren met de krimp van het aantal vluchten waar het kabinet op aanstuurt, zegt Koenraad Backers, programmaleider luchtvaart bij Natuur & Milieu. "Je hoeft daar niet tussen te kiezen."
Backers vreest dat een groter aantal vluchten op kortere afstanden de geluidshinder rondom Schiphol niet doet afnemen. "Uit onderzoeken is duidelijk dat de ervaren geluidshinder vooral wordt veroorzaakt door het aantal vluchten over je hoofd. Dus kleinere vliegtuigen zullen wel minder geluid uitstoten, maar vaak wordt dat niet ervaren als minder geluid."
"In Nederland past Schiphol gewoon niet meer", zegt Backers. De problematiek rond stikstof, klimaat en geluid is te groot om buitenlanders te blijven aantrekken om hier over te stappen, vindt hij. "Je moet kijken naar welke luchtvaart wij nodig hebben voor de behoefte die Nederland heeft. En niet welke luchtvaart we nodig hebben om KLM in het zadel te houden."
NUjij: Uitgelichte reacties