‘Ze moeten er wegblijven. Ze doen aan mensensmokkel.’ De boodschap van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) aan Artsen zonder Grenzen, dinsdag op Twitter, was niet mis te verstaan. De ngo, die sinds drie jaar reddingsoperaties uitvoert op de zeeroute tussen Libië en Italië, meldde dat zij deze week alleen al 946 migranten uit het water heeft gehaald en aan land gebracht in Italië.

Francken reageerde fors. ‘Door jullie reddingsoperaties vlak voor de kust krijg je een aanzuigeffect en dus doden’, schreef hij, gevolgd door de hashtag #paradox. ‘Dit heeft niets met vluchtelingen te maken, maar met illegale migratie.’

Charles Michel not amusedDe reacties bleven niet uit. Premier Charles Michel (MR) was duidelijk not amused met de tweets van zijn staatssecretaris. ‘Ik keur ten ­stelligste de verwarring af die is gecreëerd tussen mensensmokkelaars en de ngo’s’, zei hij. ‘Ik roep de staatssecretaris op om meer nuance aan de dag te leggen in zijn communicatie.’ ‘

Daarna volgde een oproep aan Francken om Artsen Zonder Grenzen ‘zo snel mogelijk te ontmoeten voor een constructieve dialoog’. De staatssecretaris liet weten dat hij daarvoor openstaat en dat hij ‘als zoon van een arts veel respect heeft voor Artsen Zonder Grenzen’.

Mare NostrumMaar klopt zijn stelling dat reddingsoperaties op zee ‘indirect alleen maar leiden tot meer doden’ en dat ngo’s er beter mee zouden ophouden? Onderzoekers verbonden aan de universiteit van Oxford schreven nog geen twee weken geleden alleszins van niet. Zij vergeleken twee periodes waarin veel reddingsoperaties plaatsvonden met de periode ertussenin, waarin die op een lager pitje stonden. Hun analyse spitste zich toe, net als die van staatssecretaris Francken, op de route over de Middellandse Zee tussen Libië en Italië.

De conclusies waren duidelijk. De intensiteit van de reddingsoperaties had geen enkele impact op hoeveel mensen zich aan de oversteek waagden. Integendeel zelfs. Tussen oktober 2013 en oktober 2014, ten tijde van de grootschalige operatie Mare Nostrum, waagden zo’n 45.000 mensen de overtocht. In de zes maanden die erop volgden, en waarin veel minder Europese schepen in de Italiaanse en Libische wateren patrouilleerden, waren dat er meer dan 63.000.

SterftecijferTen tijde van Mare Nostrum waren er bovendien voor elke duizend bootvluchtelingen twintig die de overtocht niet overleefden. In de maanden waarin het aantal reddingsoperaties terugviel, steeg dat sterftecijfer tot een gemiddelde van zevenentwintig. ‘De afwezigheid van reddings­operaties leidt tot meer doden op zee’, luidt de conclusie.