Pieter Omtzigt moet het stokje zo snel mogelijk van Kim Putters overnemen

Hij heeft immers de sleutel in handen bij de vorming van welk kabinet dan ook.

De actie beschadig Pieter Omtzigt begon al direct na de verkiezingsuitslag toen duidelijk werd dat hij niet beleefd aan Geert Wilders vroeg wat er nu van hem verwacht werd. Eerst was hij nog gehuldigd als profeet en verlosser. Nu zagen voormalige bewierokers hem als een sta-in-de-weg voor de verhoopte rechtse coalitie waar – volgens de mythe – heel Nederland op vlast. Hij was ineens een mierenneuker, een pietje precies, een zeurkous met onwrikbare standpunten. Kortom: een man met wie eigenlijk niet te werken viel. En volgens de Haagse dorpsroddel begon men dat zelfs in zijn eigen fractie te merken.

Dit weekend deed men er een schepje bovenop. Wouter de Winther, de trouwe journalistieke slippendrager van rechts, "onthulde" in De Telegraaf dat Omtzigt tijdens gesprekken huilde, woede-uitbarstingen kreeg en soms met slaande deuren vertrok.

Ik ken dit gedrag wel. Ik heb er zelf ook last van. Alleen richt ik me daarbij nooit op mensen maar op apparatuur en haltes van bus of tram. Als zo'n middel van openbaar vervoer voor mijn neus weg rijdt, kan ik het zelden nalaten om vloekend de haltepaal een trap te geven. Ook weigerachtige computers worden het slachtoffer van mijn razernij al heb ik mijn luidkeels geuite voornemen om er een uit het raam te gooien nooit waargemaakt. Bij mijn afscheid bleek dat ik op de zaak in dezen een zekere reputatie had opgebouwd want ik kreeg als cadeau een laptop die bij verschillende gelegenheden "kloteding" en zelfs "godverdomme" uitriep. Een collega was in staat geweest mijn stem exact te kopiëren. Tegenwoordig zegt mijn lief dan: "Je moet op jezelf schelden want die computer doet alleen maar wat jij hem opdraagt". Dit zegt ze ook als ik in conflict raak met mijn telefoon.

Maar mensen tijdens de vergadering bij de strot grijpen. Daar heb ik weleens over gefantaseerd maar zulke dromen waarmaken, nooit. Driftbuien werken altijd contraproductief behalve als je een baasje bent en ondergeschikten kunt intimideren zoals WNL-baas Bert Huisjes scheen te doen met vrouwelijke presentatoren als die niet de manipuleerbare modepopjes bleken waar hij ze voor hield toen hij ze aanstelde om te dienen als de appetijtelijke echo's van zijn rechtse boodschap. Je ziet dat ook aan de manier waarop Omtzigt nu wordt aangepakt. Zijn emotionele uitbarstingen bewijzen volgens de berichten in de Telegraaf en de bijbehorende napapegaaiers niet dat hij een alleenheerser is of – zoals verdedigers van zulke types altijd zeggen – iemand die hoge eisen stelt aan zichzelf maar ook aan anderen. Nee, ze getuigen bij hem juist van zwakte, niet van kracht.

Het door de Telegraaf en later WNL aan Omtzigt toegedichte onbeheerste gedrag is wél in scherpe tegenspraak met de manier waarop hij zich tegenover camera's en microfoon gedraagt. Dan is Omtzigt de rust zelf. Hij zegt dat hij zich niet in de omschrijvingen van de Telegraaf herkent en hij wil niet ingaan op roddels.

Dinsdagochtend gaf parlementair journalist Kees Boonman in het Mediaforum van NPO Radio 1 blijk van onbegrip over deze publieke gelijkmoedigheid. Volgens hem had Omtzigt na deze poging tot karaktermoord onmiddellijk elk overleg af moeten breken. In een dergelijke giftige atmosfeer kan van onderhandelen over een kabinet immers geen sprake zijn.

Boonman heeft gelijk. Voor Kim Putters geldt hetzelfde. Op deze manier is het ook voor hem onmogelijk tot iets van een positief resultaat te komen. Hij kan zijn opdracht het beste aan de Tweede Kamer teruggeven. Er kan niets stabiels meer uit zijn pogingen voortkomen nu ze omgeven worden door giftige influisteringen die bedoeld zijn deelnemers aan het overleg te beschadigen.

Wat dan? De situatie lijkt erg op die in 1977, toen de PvdA een enorme overwinning behaalde, die overigens vrijwel uitsluitend ten koste ging van andere linkse partijen. Het schijnt dat partijleider Joop Den Uyl temidden van zijn feestende partijgenoten peinzend naar het uitslagenbord stond te kijken: hij rekende uit dat CDA en VVD samen een kleine meerderheid hadden van twee zetes. Dat zwakte de kracht van zijn zegepraal sterk af. Niet hij en de PvdA  hadden de sleutel in handen maar zijn concurrent Dries van Agt en het CDA.

Wilders verkeert in dezelfde positie. Hij heeft een enorme overwinning behaald. Hij mag kraaien wat hij wil dat Nederland stemde voor een rechts kabinet, hij is voor een meerderheid niet noodzakelijk. Daarvoor is hij afhankelijk van Omtzigt. Datzelfde geldt voor Frans Timmermans, mocht men besluiten het toch over links te proberen. Zonder Omtzigt kan niets.

Daarom is hij nu aan de beurt. Hij moet het stokje van Putters overnemen. Liever vandaag dan morgen. Het is aan Pieter Omtzigt en het NSC om het voortouw te nemen. Niet voor nog een ronde verkennende besprekingen maar voor het  schrijven van een programma en het op grond daarvan vormen van een kabinet. Rond zijn programma moet dat lukken.  Of dat een meerderheidskabinet is, een minderheidskabinet of een extraparlementair kabinet, doet er verder niet toe. Als het nieuwe kabinet maar een samenhangend pakket maatregelen aan de Kamer presenteert met een goede kans om voor de verschillende voorstellen uiteenlopende meerderheden te vinden. Komt dit ten val  dan pas zijn nieuwe verkiezingen onvermijdelijk.

Met het programma van het afgewezen kabinet als inzet.

Naschrift: Ik heb eens een persoon een hele vergadering met stomheid geslagen bekeken, toen hij op feedback reageerde met: "Ik vind dit wel heel liefdeloos van jullie". Maar goed, dat was in de jaren tachtig.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de  affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: rijk en arm worden met crypto.