De El Niño van 2023-2024 heeft zijn piek gehad. Maar dat wil niet zeggen dat het natuurverschijnsel klaar is met ons: ook de komende maanden zal El Niño ons klimaat nog behoorlijk beïnvloeden. Het resulteert er – in combinatie met klimaatverandering – onder meer in dat de temperaturen tussen maart en mei van dit jaar boven bijna alle landoppervlakken behoorlijk hoger uit zullen vallen dan normaal, zo voorspellen wetenschappers.
Dat heeft de World Meteorological Organization (WMO) bekend gemaakt. De organisatie kan terugkijkend ook concluderen dat de El Niño die in 2023 ontstond en waarvan we dus ook in 2024 de naweeën nog ervaren, één van de vijf sterkste ooit gemeten is. En dat hebben we kunnen merken: samen met de opwarming van de aarde zorgde de El Niño er in de afgelopen maanden voor dat recordbrekend hoge temperaturen werden genoteerd.
Temperatuurrecords
“Elke maand sinds juni 2023 heeft een nieuw maandelijks temperatuurrecord gebroken,” vertelt Celeste Saulo, secretaris-generaal van de WMO. Het betekent bijvoorbeeld dat de gemiddelde temperatuur in juli 2023 deze maand tot de warmste juli ooit gemeten maakte. En datzelfde geldt dus voor alle maanden sinds juni 2023. Maar ook op jaarbasis sneuvelde een record. “2023 was verreweg het warmste jaar ooit gemeten. El Niño heeft aan deze recordbrekende temperaturen bijgedragen,” legt Saulo uit. “Maar warmte vasthoudende broeikasgassen zijn onmiskenbaar de belangrijkste boosdoener.”
El Niño is eigenlijk niets anders dan een periodieke opwarming van oceaanwater langs de evenaar in de oostelijke Stille Oceaan, die gemiddeld eens in de twee tot zeven jaar optreedt. En het is een behoorlijke opwarming: soms is het water aan het oppervlak tijdens El Niño tot wel drie graden Celsius warmer dan normaal. Dit heeft grote gevolgen voor het weer wereldwijd. Sommige gebieden krijgen te maken met overmatig veel regen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Hoorn van Afrika en het zuidelijke deel van de VS. Andere gebieden kampen juist weer met extreme droogte en/of warmte. Dat geldt bijvoorbeeld voor Zuidoost-Azië, Australië en het zuiden van Afrika. Ook zorgt El Niño er doorgaans voor dat de gemiddelde wereldwijde temperatuur stijgt. Dat kan er, zeker in combinatie met de door mensen ingegeven opwarming van de aarde, voor zorgen dat hitterecords sneuvelen.
2023
In juni 2023 concludeerden onderzoekers dat het weer zover was: El Niño was – voor het eerst sinds 2016 – weer hier. En aangezien we de effecten ervan tezamen met de effecten van de antropogene klimaatverandering zouden gaan voelen, werden direct recordbrekende temperaturen voorspeld. Die voorspelling is in de tweede helft van 2023 dus uitgekomen. Niet alleen boven land, maar met name ook in de oceanen, zo vertelt Saulo. “De temperatuur aan het oppervlak van de Stille Oceaan, ter hoogte van de evenaar, reflecteert de El Niño duidelijk. Maar de temperatuur aan het oppervlak van zeeën in andere delen van de wereld zijn de afgelopen 10 maanden ook aanhoudend ongebruikelijk hoog. En de gemiddelde temperatuur aan het zee-oppervlak in januari 2024 was verreweg de hoogste die we ooit in januari hebben gemeten. Dat is zorgwekkend en kan niet door El Niño alleen verklaard worden.”
En zo zijn er – door die combinatie van El Niño en klimaatverandering – dus al heel wat records gesneuveld. En dat gaat de komende maanden ook nog gebeuren, zo voorspelt de WMO. Meestal geldt namelijk dat El Niño de grootste impact op het wereldwijde klimaat heeft in zijn tweede levensjaar, in dit geval dus 2024. Kortom: El Niño mag dan aan kracht inboeten; het natuurverschijnsel is zeker nog niet klaar met ons.
