Waarom werd pas zo laat duidelijk dat Yesilgöz loog over de nareis-op-nareis?

Kabinet-Rutte IV viel dus over een schromelijke overdrijving, je kunt het een leugen noemen. De ‘nareis-op-nareis’ bleek niet ‘duizenden’ keren per jaar voor te komen, zoals minister Dilan Yesilgöz beweerde, maar slechts tientallen keren. Maar dit alles is een ‘onzindiscussie’ volgens Yesilgöz en vadertje Rutte, die lieten weten dat het afgelopen zomer om een ‘breder pakket’ ging.

Het antwoord op de vraag waarom de VVD wegkomt met leugens weten we al – de meeste rechtse kiezers vinden de eigen onderbuik belangrijker dan feiten. En dus ben ik vooral benieuwd waarom pas zo laat duidelijk werd dat Yesilgöz niet de waarheid sprak over het werkelijke aantal nareizigers-op-nareizigers.

Dat lijkt me allereerst te wijten aan de IND zelf. In de Stand van de Uitvoering beschreef de IND in mei 2023 op tamelijk alarmistische toon knelpunten in de uitvoering. Als een van die knelpunten wordt de nareisprocedure specifiek en uitgebreid benoemd. De IND schrijft dat ‘we zien dat de nareisprocedure ook wordt gebruikt om andere familieleden hiernaartoe te halen’ en dat ‘de nareisprocedure hier niet voor is bedoeld’.

Als de IND wist, of had moeten weten dat het om zéér bescheiden aantallen gaat, waarom wordt dit ‘knelpunt’ dan zo expliciet uitgelicht? In de zomer van 2023 waren vanzelfsprekend de cijfers voor het jaar 2023 nog niet bekend, maar die van de jaren daarvoor toch wel? Het was geen geheim dat het kabinet al weken aan het bakkeleien was over het nareis-op-nareisverhaal; dan had de IND die cijfers toch kunnen produceren? Waarom duurde het zeven (!) maanden voordat die op tafel kwamen?

Niet alleen de IND heeft vragen te beantwoorden, ook de (televisie)journalistiek heeft gefaald. De parlementaire verslaggevers hielden zich onmiddellijk na de val van het kabinet al niet meer bezig met de inhoud, zoals we van ze gewend zijn. Op 8 juli, de dag na de val, schoven kopstukken Hugo de Jonge, Dilan Yesilgöz en Maarten van Ooijen aan bij Op1. Het was geen oninteressant gesprek, maar presentator Tijs van den Brink vroeg niet door op de stelligheid van Yesilgöz over het aantal nareizigers. Klaarblijkelijk had niemand op de redactie onderzoek gedaan naar de cijfers.

Dat deed NRC twee dagen later, op 10 juli, wél. Een asielambtenaar en Vluchtelingenwerk stelden dat het om veel kleinere aantallen gaat. De IND wil dan nog geen cijfers bevestigen of ontkrachten, want men ‘werkt aan een analyse’. Vier dagen voor de verkiezingen herhaalt Yesilgöz in deze krant dat het om ‘duizenden’ mensen zou gaan, waarna er meer kritiek volgt. Het gaat waarschijnlijk maar om een heel kleine groep, aldus ook de IND zelf. Maar waarom waren nareizigers in mei nog een ‘knelpunt’ en in november opeens een ‘non-issue’?

Op 21 november, een dag voor de verkiezingen komen AD, Nieuwscheckers en Pointer (KRO-NCRV) met een factcheck die niets heel laat van Yesilgöz’ beweringen. Maar het was mosterd na de maaltijd; het spel was al lang op de wagen en de campagnestrategieën waren uitgespeeld. Sensatiezucht ging voor de inhoud, en won het van de simpele, geïnformeerde vraag. Want nieuwe verkiezingen zijn ‘spannend’, daar willen televisiejournalisten ‘bij zijn’.

Op die belangrijke zomeravond in juli, een dag na de val van het kabinet, kon de VVD-minister bij de VVD-talkshow Op1 de aandacht succesvol afleiden naar de coalitiedynamiek. WNL-zwaargewicht Sven Kockelmann, die presenteert als het menens is, legde Yesilgöz daarbij geen strobreed in de weg. Dan had zijn baas Bert Huisjes er net zo goed een van zijn ‘aantrekkelijke’, maar ‘luie’ presentatrices neer kunnen zetten.