Koekjes, frisdrank en allerhande kant-en-klaarvoedsel, we weten wel dat ons lichaam daar niet zo blij van wordt, maar hoeveel kwaad kan het nu echt? Nou best wel veel dus, blijkt uit een enorme overzichtsstudie naar ultrabewerkt voedsel.
Wie er veel van eet, loopt meer kans op 32 gezondheidsproblemen, waaronder kanker, hart- en vaatziekten, geestelijke gezondheidsklachten en een voortijdige dood. Wat het precies is in ultrabewerkt voedsel is nog onduidelijk. Sommige experts zeggen dat het simpelweg de grote hoeveelheden suiker en zout zijn en het gegeven dat je er snel een heleboel van naar binnen werkt, waardoor je dik wordt.
Nauwelijks vitamines
Maar misschien is er meer aan de hand. Producten als chips, ontbijtgranen en pastasaus ondergaan vaak meerdere industriële processen en bevatten meestal allerlei kleur- en smaakstoffen en andere additieven. Plus dus al dat zout, vet en suiker. Tegelijkertijd zitten er nauwelijks vitamines en vezels in.
In sommige rijke landen bestaat inmiddels bijna 60 procent van de dagelijkse calorieën uit ultrabewerkt voedsel en ook in minder rijke landen neemt dit percentage snel toe.
Overtuigend bewijs
Eerdere studies toonden al aan dat dit type voedsel slecht is voor de gezondheid, maar een goede overzichtsstudie was er nog niet. Daarom keken de onderzoekers nu naar 45 meta-analyses om daar weer een analyse van te maken, die deze week in vakblad BMJ werd gepubliceerd. De studies verschenen allemaal in de afgelopen drie jaar en omvatten in totaal bijna 10 miljoen deelnemers. En ook belangrijk: geen enkele werd gesponsord door de voedingsindustrie.
De wetenschappers beoordeelden het bewijs als overtuigend, redelijk, zwak of afwezig en ze keken ook naar de kwaliteit van het onderzoek. De conclusie was behoorlijk heftig: een grotere blootstelling aan ultrabewerkt voedsel bleek consistent verband te houden met een hoger risico op 32 negatieve gevolgen voor de gezondheid.
Meer depressies en angststoornissen
De kans op hart- en vaatziekten nam zelfs met 50 procent toe en ook de kans op geestelijke gezondheidsproblemen, zoals angststoornissen steeg met de helft. Het risico op diabetes type 2 is 12 procent groter voor wie veel ultrabewerkt voedsel eet.
Iets minder overtuigend, maar nog altijd heel waarschijnlijk is een ruim een vijfde grotere kans op een vroegtijdige dood door wat voor oorzaak dan ook en een even zoveel groter risico op depressie. Er was ook enig bewijs voor een grotere kans op sommige vormen van kanker, maar dat was beperkt.
Algemene conclusies
De onderzoekers erkennen dat dit soort grote overzichtsstudies enkel vrij algemene conclusies opleveren en dat andere factoren, die een rol kunnen spelen, zoals overgewicht, niet volledig kunnen worden uitgesloten. Maar ze denken dat door hun strenge systematische methodes om de geloofwaardigheid en kwaliteit van de onderzoeken te beoordelen toch een goed beeld is ontstaan.
En dus concluderen ze: “Deze bevindingen ondersteunen de urgentie voor meer onderzoek en beleid, dat erop gericht is de consumptie van ultrabewerkt voedsel te verminderen.” Dit type voedsel is slecht voor de gezondheid en leidt tot een korter leven, zeggen de onderzoekers. “Dus wat kunnen we doen om de productie en consumptie ervan te verminderen, terwijl die wereldwijd juist toeneemt?”
Tijd voor een vettaks
Ze wijzen erop dat er voor fabrikanten geen reden is om voedzamer eten te maken, omdat ultrabewerkt voedsel meestal het goedkoopst is. Daarom moeten overheden in actie komen en bedrijven dwingen gezonder voedsel te produceren. Dat kan bijvoorbeeld door duidelijke vermeldingen op de verpakking, een verbod op reclame of verkoop rond scholen en meer belasting op dit soort producten. Denk aan de vettaks. De onderzoekers pleiten voor een aanpak, vergelijkbaar met hoe roken is ontmoedigd.
Nu is dat natuurlijk lastig, omdat ultrabewerkt voedsel zo verschillend is en lang niet allemaal even slecht. Zo wordt yoghurt vaak als voorbeeld genoemd van eten dat gezond is maar wel onder het kopje ultrabewerkt valt. Dat geldt zelfs voor volkorenbrood en diepgevroren groente. Het gaat er waarschijnlijk eerder om dat je mindert met ultrabewerkt voedsel en dan vooral met de koekjes en frisdrank.
