Waarom kan het Westen het Midden-Oosten niet loslaten? Draait het echt allemaal om olie?

Sinds het begin van de oorlog in Gaza stuurden de Verenigde Staten opnieuw een 1000-tal troepen naar het Midden-Oosten. Daarmee versterkt het de troepenmacht die reeds aanwezig was in de regio: 46.000 manschappen, verspreid over 11 landen.

Ook verschillende Europese landen houden vast aan hun militaire aanwezigheid op strategische plaatsen in het Midden-Oosten. Volgens Midden-Oosten-expert Koert Debeuf willen verschillende westerse landen wel weg uit de regio, maar blijven ze telkens opnieuw meegesleurd worden in nieuwe conflicten.

Dat vooral de Verenigde Staten aanwezig blijven in de regio vanwege de grote oliereserves in het Midden-Oosten is een veelgehoorde kritiek, maar wordt genuanceerd door Debeuf. "De westerse afhankelijkheid van olie was vroeger misschien wel een reden om zich niet uit het Midden-Oosten terug te trekken, maar die afhankelijkheid is de laatste jaren fel afgenomen door de schaliegasrevolutie in de Verenigde Staten."

Volgens Debeuf is het moeilijk om één specifieke reden aan te wijzen voor de westerse focus op de regio. "Bestrijding van terrorisme, de historische band met Israël en de bescherming van de wereldhandel", legt hij uit. "Het zijn allemaal elementen die vandaag opspelen."

"Sinds de aanslagen van 11 september ligt de focus van de Verenigde Staten bij terrorismebestrijding. Men wilde veel troepen weghalen, maar toen verscheen terreurbeweging IS ineens op het toneel en moest men weer versterkingen sturen naar de regio." Heel wat Europese landen raakten door de golf aanslagen van IS in dezelfde periode ook betrokken in Syrië en Irak.

Ook de recente aanvallen vanuit Jemen op de zeevaartroutes in de Rode Zee, leggen een strategisch pijnpunt van het Westen bloot. Na de Tweede Wereldoorlog profileerde de Verenigde Staten zich namelijk als beschermer van de wereldhandel: de Pax Americana was geboren en werd de hoeksteen van het Amerikaanse buitenlandbeleid. "Ter ondersteuning van die strategie bouwde het land overal ter wereld militaire basissen en onderhoudt het een grote zeevloot", aldus Debeuf. 

"13 procent van de wereldhandel moet door de Rode Zee en het Suezkanaal passeren", legt hij uit. "Aan de andere kant van het Arabische Schiereiland ligt de Perzische Golf, die is dan weer heel belangrijk voor de wereldwijde uitvoer van olie. Het grootste contingent van het Amerikaanse leger bevindt zich in Qatar. De focus ligt daar duidelijk op de Perzische Golf."

En als het over de Perzische Golf gaat, dan gaat het volgens Debeuf ook meteen over Iran. "Iran blijft voor de Verenigde Staten toch nog steeds één van de belangrijkste vijanden, samen met Noord-Korea."

"Die vijandschap gaat terug tot de Iraanse revolutie in 1979. De Iraniërs zien sindsdien de aanwezigheid van de Amerikanen, en daarbij ook de Israëli’s, als een koloniaal project. Ze willen die anti-koloniale revolutie verspreiden in het Midden-Oosten." Daarom steunen ze volgens Debeuf in de hele regio proxy-organisaties die de revolutie genegen zijn en aanvallen uitvoeren tegen Amerikaanse troepen, Israël en hun regionale bondgenoten.

Toch is ook voor Debeuf het meest acute probleem het Palestijns-Israëlisch conflict. "Om de zoveel jaar breekt daar weer een oorlog uit. Daar ligt de sleutel tot vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten."

Dat vraagstuk is natuurlijk niet los te koppelen van de andere problemen in de regio. Vooral de Verenigde Staten gaan nu door hun vijandschap met Iran en hun historische band met Israël pal achter hun bondgenoot staan.

"Het conflict is beladen met emoties en veel andere conflicten vinden daar hun oorsprong." Volgens Debeuf zou een oplossing daar het lont uit het kruitvat van die andere conflicten kunnen halen en kunnen zorgen voor meer stabiliteit.

Debeuf vreest echter dat men sinds 7 oktober in Israël niet meer op een rationele manier naar het conflict kijkt: "Het is daar wij tegen hen, licht tegen duisternis. Een groot deel van de Israëlische regering wil geen oplossing meer. Dat deel wil nu de volledige kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever en misschien ook Gaza, vaak om diepreligieuze redenen."

"Alle akkoorden die Israël gesloten heeft of aan het onderhandelen was in de regio komen daardoor plots op de helling te staan. Op lange termijn zal dat alleen maar slecht uitdraaien voor Israël."

"Het komt er op neer dat men altijd al met te veel emotionaliteit heeft gehandeld in het Midden-Oosten. Het Westen blijft daardoor de fouten opstapelen en raakt steeds opnieuw betrokken. Het belangrijkste voorbeeld hiervan is de Amerikaanse inval in Irak. Dat was een gigantische vergissing. Die inval heeft bijvoorbeeld de basis gelegd voor IS."

"100 jaar westerse bemoeienis in de regio levert keer op keer het omgekeerde op van de stabiliteit die we willen bereiken. We proberen het steeds recht te zetten uit een soort schuldgevoel en emotionaliteit, maar nemen zo telkens de verkeerde beslissingen."