Geen producten in je winkelwagen.
Donderdag 29 februari staat al een tijdje met rood in de agenda van Marjan Rintel omcirkeld. Die dag presenteert KLM namelijk de jaarcijfers. Een woordvoerder van de luchtvaartmaatschappij laat weten dat haar agenda deze weken helemaal vol zit, tot laat in de avond. ‘Er is werkelijk geen kop koffie meer tussen te krijgen.’
Resultaat KLM valt tegen
KLM boekte in 2023 een recordomzet van 12,1 miljard euro, zo bleek donderdag bij de presentatie van de jaarcijfers van moederbedrijf Air France-KLM. Maar de marges stonden onder druk door slecht weer, problemen met de levering van onderdelen en een gebrek aan technisch personeel. Het operationeel resultaat daalde van 706 miljoen euro naar 650 miljoen euro.
‘Een stabiele en beheersbare operatie blijft onze prioriteit in 2024’, zei ceo Marjan Rintel in een toelichting. ‘Hiertoe hebben we maatregelen genomen die de komende tijd hun vruchten gaan afwerpen.’
De hoogste functie bij KLM is al bepaald geen 9-tot-5-baan, maar deze tijd van het jaar laat het schema zich goed vergelijken met de drukste dag op Schiphol. Marjan Rintel ging de afgelopen weken van meeting naar meeting, werd voortdurend gebriefd over lopende zaken, voerde overleg met afdelingsmanagers en nam ondertussen nog de belangrijkste presentatie van het jaar door. Want ze weet: op een dag als deze zijn alle ogen op mij gericht.
Altijd iets aan de hand
‘Bij een bedrijf als KLM is er altijd wel iets aan de hand’, zegt Rob Somsen. Hij is uitgever van Luchtvaartnieuws.nl en sprak het afgelopen anderhalf jaar diverse keren met Rintel. ‘De ene keer heb je te maken met massaal gecancelde vluchten als gevolg van een storm, de dag erop moet je stelling nemen in het publieke debat over staatssteun of het krimpen van Schiphol.’
Somsen maakt de vergelijking met Peter Wennink, de ceo van ASML. ‘Hoe vaak komt hij nou eigenlijk in het nieuws? Als belangrijkste eindverantwoordelijke bij KLM lig je constant onder een vergrootglas en dat maakt dit een extra ingewikkelde job. Iedereen heeft nu eenmaal een mening over dit bedrijf.’
Lees ook: Peter Wennink: de man die van ASML het belangrijkste bedrijf van Nederland maakte
Cv van Marjan Rintel
Het levensverhaal van Marjan Rintel begint in 1967, in Rotterdam. Het gezin verkast al snel naar het rustige Doorn, waar haar vader een baan heeft bij de lokale Rabobank. Na het vwo verkast ze eind jaren tachtig naar Groningen, voor een studie bedrijfskunde. Haar eerste serieuze werkervaring doet ze op als trainee, bij – jawel – Schiphol. Transport en logistiek heeft dan al haar bovengemiddelde interesse.
Van Schiphol naar KLM blijkt een kleine stap. Ze werkt hier jarenlang in diverse functies, waarvan Vice President Marketing & Brand het meest in het oog springt. In 2014 verkast Rintel naar de NS, waar ze eerst als directeur Reizigers werkt en vanaf het najaar van 2020 als ceo door het leven gaat.
Managing by walking around is dan al haar credo. Zo is ze op de woensdagen vrijwel nooit op het hoofdkantoor in Utrecht te vinden. Dit is de dag waarop Rintel het land in gaat. Praten met conducteurs in Groningen, mensen bij de ticketverkoop in Eindhoven en de onderhoudsmedewerkers in Amsterdam. Het is haar manier om de organisatie te temperaturen.
Regels zijn er voor iedereen
Roger van Boxtel is de voorganger van Rintel op de ceo-stoel. De twee werken in die periode intensief samen. ‘Ik heb in het prille begin een keer ongenadig hard op mijn donder gehad van haar’, zegt Van Boxtel. ‘Zo mocht ik van een machinist mee op de bok, zo heet het als je in de cabine van de trein zit. Ik vertelde dat diezelfde dag nog op een medewerkersbijeenkomst in Amsterdam.’
Rintel hoort het aan en blijkt not amused. Meerijden op de bok is alleen onder strike voorwaarden toegestaan. ‘Ik vond die felle reactie eigenlijk wel mooi. Het typeert haar aard: regels zijn er voor iedereen, ook voor de baas van het bedrijf.’
Verder noemt hij haar nauwgezet. Van Boxtel haalt een moment aan toen de twee voor een studiereis in Japan waren, het land met zo ongeveer het beste spoornetwerk van de wereld. ‘De trein kwam aan, alle passagiers stapten uit en meteen daarna ging een klein leger aan schoonmakers de coupé in. Op het perron bleven alle mensen keurig wachten. Marjan bekeek het allemaal zeer aandachtig en hield met haar horloge zelfs de tijd bij.’
Van Boxtel ziet in Rintel dan al zijn ideale opvolger en in 2020 is het zover. Dat zij na anderhalf alweer terugvliegt naar het oude nest, noemt hij jammer maar begrijpelijk. ‘Zo’n vliegtuig komt maar één keer in je leven langs. Ze heeft me er voor de officiële bekendmaking nog over gebeld, dat vond ik wel chic.’
Vrouw aan de top
Op 2 mei 2022 stemt de aandeelhoudersvergadering van KLM in met de benoeming van Rintel als nieuwe ceo. Zonder slag of stoot gaat dat echter niet. Leden van de ondernemingsraad geven de voorkeur aan Pieter Bootsma, die dan in Parijs de commerciële strategie van het bedrijf bepaalt. Dit leidt tot een rel die, zoals dat wel vaker gaat bij KLM, in de media wordt uitgevochten.
De top van KLM is dan nog een echt mannenbolwerk en om die reden wil de raad van commissarissen maar wat graag een vrouw aan het roer. Telegraaf-journalist en luchtvaartvolger Yteke de Jong schrijft in deze periode over een breed gevoel van onvrede in de organisatie.
Twee maanden later maakt Rintel haar comeback bij KLM. Er liggen meteen een paar gigantische dossiers op haar bordje. Zo heeft de coronacrisis er flink ingehakt. De schuld van het moederconcern is in korte tijd opgelopen tot ruim 8 miljard euro, technisch gezien is het bedrijf failliet.
Haar zo geliefde KLM is dan ook een heel ander bedrijf dan in de tijd van haar vertrek in 2014. Destijds werden nog forse winsten gemaakt en was er een gevoel van nationale trots. Inmiddels zijn er grote financiële zorgen en heeft ‘vliegschaamte’ het tot de Dikke van Dale geschopt. En er is zelfs meer reden tot zorg.
Het voortbestaan van KLM
‘Rintel trad op 1 juli 2022 aan, een week nadat de overheid bekendmaakte dat Schiphol moet krimpen. Dat was een beslissing met enorme consequenties voor haar belangrijkste klant, de KLM. Zij wist daar naar eigen zeggen niks van’, zegt De Jong.
‘Moet je je even voorstellen: je krijgt de hoogste functie bij een bekend bedrijf. Maar vlak voordat je aantreedt, wordt gezegd dat je noodgedwongen een deel van dat bedrijf moet afstoten. Dan voel je je toch wel in je pak genaaid. Mijn indruk is dat ze dit lastig vindt.’
De Jong noemt haar de verkeerde vrouw voor dit moment in de geschiedenis van KLM. ‘Marjan is van het harmoniemodel en wil het liefst verbinden. Met dat doel is ze ook aangesteld, onder meer om de relatie met politiek Den Haag te verbeteren. Maar door het krimpplan moet ze noodgedwongen het gevecht aan met Schiphol en haar aandeelhouder, de Nederlandse staat.’
Het is diezelfde overheid die KLM door de coronacrisis heeft geloodst, met een miljardenpakket. ‘Het conflict opzoeken voelt dan nóg onnatuurlijker. Tijdens een webcast met het personeel zei Rintel juist nog dat ze geen straatvechter is’, zegt De Jong. ‘Ze toont overigens wel doorzettingsvermogen in haar verzet tegen de krimp en lijkt over een lange adem te beschikken.’
Genderneutrale outfits en vegamaaltijden
De Telegraaf-journalist heeft veel directe lijntjes met medewerkers van de blauwe familie. Volgens haar is er intern veel onvrede over de manier waarop Rintel dit dossier aanpakt. ‘Ze geeft weinig interviews en was tot een paar maanden geleden vrij onzichtbaar voor de buitenwereld. Veel mensen in de operatie hebben daardoor niet het gevoel dat er iemand staat die opkomt voor hun belangen. Tenslotte staan er duizenden banen op het spel’, zegt De Jong.
Een woordvoerder van KLM bestrijdt dit beeld. Ze geeft aan dat Rintel regelmatig met journalisten om tafel zit, uit binnen- en buitenland. ‘Daarnaast voert Marjan heel veel een-op-een-gesprekken met beleidsmakers en andere mensen die belangrijk zijn voor de toekomst van KLM.’
De Jong heeft het verder over een intern onbehagen dat verder is gevoed door de aandacht voor regenboogvlaggen, genderneutrale uniformen en vegamaaltijden. ‘Medewerkers in de operatie vertellen mij dat ze zich zorgen maken om het voortbestaan van hun KLM. Niet alleen moet het bedrijf vluchten inleveren, het regent ook nog eens annuleringen. (In december 2023 werd 10 procent van de vluchten geschrapt, red.) Het hoofdkantoor lijkt intussen bezig met allerlei randzaken.’
Tekort aan techneuten bij KLM
Terug naar haar eerste maanden in deze rol. Die zijn voor Rintel niet makkelijk. Zo staat de zomer van 2022 in het teken van chaos op Schiphol, wat zorgt voor veel vertragingen en ontevreden reizigers. En dan zijn er nog de problemen in de operatie. KLM kampt al langer met een tekort aan techneuten en ook dat zorgt regelmatig voor geannuleerde vluchten.
Vliegtuigen hebben nu eenmaal onderhoud nodig. Voordat er in de cockpit ‘ready for take-off’ klinkt, moet het toestel geïnspecteerd, gecontroleerd en vrijgegeven worden. Begin 2023 laat de Nederlandse Vereniging van Luchtvaarttechnici van zich horen. Zij stellen dat de toekomst van de Nederlandse luchtvaart op het spel staat als dit techneutentekort niet snel wordt opgelost.
Later dat jaar roert ook de vakbond zich. FNV vraagt zich hardop af waarom Rintel nog steeds geen plan van aanpak heeft gepresenteerd om dit probleem te tackelen. Yteke de Jong windt er geen doekjes om: ‘Eigenlijk liggen er alleen maar hoofdpijndossiers op haar bureau.’
Een benaderbare ceo
Zo ver wil Rob Somsen van Luchtvaartnieuws.nl niet gaan. Wel beaamt hij dat het geen makkelijk moment is geweest voor Rintel om in te stappen. Bovendien heeft ze met een voorganger als Pieter Elbers grote schoenen te vullen.
Lees ook: KLM-baas Pieter Elbers, een eigenwijze captain die vasthield aan zijn missie
‘Ik heb uitgebreid met haar gesproken tijdens een vlucht van Nederland naar Aruba. Wat mij meteen opviel is haar ongelooflijke benaderbaarheid. Ze toont oprechte interesse in mensen en is haar contact heel open. Die houding past in deze tijdsgeest.’
Van Pieter Elbers weten we dat hij regelmatig in de clinch lag met topman Ben Smith van Air France-KLM. Parijs bleef hameren op meer integratie, waar Elbers stelde dat de rek er wel uit was. Hij zag integratie niet als een doel op zich, maar alleen als dat meerwaarde had.
‘Ik heb het idee dat de verstandhouding tussen Amsterdam en Parijs sinds de komst van Marjan Rintel een heel stuk beter is geworden’, aldus Somsen. ‘Dan zullen er ongetwijfeld mensen zijn die zeggen dat ze niet voldoende strijdt voor het lijfsbehoud van KLM, maar ik denk dat een goede relatie met het moederbedrijf juist belangrijk is.’
Spelletje snel in de vingers
Ook Roger van Boxtel ziet in KLM en Rintel een juiste match. ‘Dat ze alleen maar kan verbinden, daar ben ik het niet mee eens. Natuurlijk hoop je in eerste instantie dat je er met elkaar goed uitkomt. Maar als de situatie daarom vraagt, trekt ze haar handschoenen uit en staat ze voor haar mensen en principes.’
Ook kan Rintel zich volgens hem snel onderdompelen in nieuwe materie. ‘De laatste anderhalf jaar bij de NS nam ik haar regelmatig mee naar Den Haag voor overleg op ministeries. Dat onderhandelingsspelletje met ambtenaren en bewindslieden had ze razendsnel in de vingers.’
Van Boxtel typeert haar verder nog als iemand die niet over één nacht ijs gaat. ‘Ze oriënteert zich eerst heel goed voordat ze een positie inneemt. Maar als haar mening eenmaal is gevormd, dan is ze behoorlijk vasthoudend. Dat is in deze functie als topvrouw van KLM ook gewoon nodig.’
Lees ook: Zo veranderde KLM de bedrijfscultuur in de jaren 80
