Blije varkens en vrolijke kippen: ideaalbeeld veehouderij en natuur maakt rijker, aldus studie

,,Het is mogelijk om met een kleinschaliger veehouderij, waarin ons vee een dierwaardig leven leidt, toch genoeg dierlijke eiwitten te produceren”, zegt landbouweconoom Max van der Sleen. Hij maakte een ‘maatschappelijke kosten en baten analyse’ van het invoeren van een dierwaardige veehouderij. Daarin krimpt de melkveehouderij met 55 procent en de intensieve veehouderij met 75 procent. Toch zijn we als samenleving jaarlijks 2 miljard euro rijker.

Caring Farmers meent dat het gepolariseerde debat over landbouw te vaak gaat over kosten. Daarom liet de idealistische stichting samen met de Dierenbescherming uitzoeken wat de financiële voor- en nadelen zijn als we in 2040 onze natuur-, stikstof- en klimaatdoelen willen halen. En tegelijkertijd de door de overheid beoogde eiwittransitie doorvoeren. Dan eten we 60 procent eiwit uit planten en 40 procent uit dieren. Precies omgekeerd als nu.

,,Het ministerie van LNV en de gevestigde agrarische belangen bekijken de uitdagingen op het gebied van natuur en milieu veel te pessimistisch”, zegt woordvoerder Hanneke van Ormondt van Caring Farmers. ,,Zij wijzen alleen op het verlies aan boereninkomens en de hogere kosten om het houden van koeien, kippen en varkens te verduurzamen. Maar dat is slechts een deel van het verhaal.”

Van Ormondt sprak donderdag tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over een aanscherping van de Wet Dieren. Den Haag worstelt met de invoering van een aangenomen PvdD-amendement dat vereist dat dieren in gevangenschap geen letsel noch pijn mag worden aangedaan. Volgens Caring Farmers bewijst de studie dat zo'n ideaalsituatie qua dierenwelzijn geen utopie hoeft te zijn.

Overstappen op een dierwaardige veehouderij vergt wel een fundamentele andere rol van de overheid op de voedselmarkt. Want als we de transitie overlaten aan de consument, dan komt er niets van terecht, beaamt Van der Sleen. ,,Consumenten kiezen met hun portemonnee. Hoogstens 10 procent van hen kiest uit zichzelf voor dier- en milieuvriendelijke producten, als die duurder zijn.”

Toch mag dit geen excuus zijn om achterover te leunen, zegt de econoom. ,,Het is juist andersom. Ga uit van wat Nederland in 2040 nodig heeft. Wij willen van het stikstofslot af, we willen klimaatdoelen halen en we willen dat dieren een waardig bestaan leiden. Dan mag je als overheid best ingrijpen. Bescherm de consument tegen het kiezen van verkeerde producten.”

De ingreep voor een duurzame veehouderij is noodzakelijk, stelt Van der Sleen. ,,De bijdrage van de landbouw aan het Bruto Nationaal Product is zo’n 50 miljard euro. Daarvan verdienen we 15 miljard met veehouderij. De totale milieukosten per jaar door die veehouderij bedragen echter 8,3 miljard. Daarmee is het veruit de slechtst presterende en meest vervuilende sector van Nederland.”

In zijn studie schetst Van der Sleen een ingrijpende omslag. We houden alleen het vee dat we kunnen voeden met weidegrond, reststromen en diervoer uit Nederland zelf. Alle dieren hebben beschikking over uitloop naar buiten. Grootschalige export van vlees en zuivel stopt. Dat betekent een flinke sanering onder verwerkers en handelsbedrijven. Maar meer banen in akker- en tuinbouw. ,,80 procent van de mensen die zijn baan verliest, heeft binnen twee jaar weer werk.”

Voor de circa 20.000 veehouders die overblijven worden de productiekosten twee keer zo hoog. ,,Maar dat gaan we als samenleving dan ook betalen.” In plaats van 55 cent voor een liter biologische melk, zou een boer 1 euro en 10 cent krijgen. Verdubbelt de prijs voor de consument dan ook? Nee, meent Van der Sleen. Niet als de rijksoverheid de regie pakt.

,,Wij gaan uit van een hogere consumentenprijs van 35 procent. Het Rijk kan gewoon zeggen tegen verwerkers en supermarkten: ‘U verdiende een euro, en dat blijft zo’. Als je de tussenschakels en de supermarkten hun gang laat gaan, lukt dat natuurlijk niet. Maar als we kiezen voor milieu en dierwaardigheid, dan is er regie nodig. Een heffing op de consumentenprijs kan de hogere productiekosten financieren.”

Toch hoeven de totale gezinsuitgaven voor voedsel niet te stijgen. Dat komt omdat meer groenten en plantaardige eiwitten het duurdere vlees vervangen. ,,In plaats van vijf dagen per week vlees, eet de gemiddelde consument straks nog twee dagen vlees”, verwacht de onderzoeker. Dat komt neer op circa twee gehaktballen per week. ,,Je kunt wel meer eieren eten.”

Het Rijk moet als regisseur wel zorgen voor een grote campagne om gezonder en anders te eten. Daarnaast moeten supermarkten beloven geen spullen te verkopen die slechter zijn voor milieu en dierwelzijn dan het Nederlandse product. Dat gebeurt al, benadrukt Van Ormondt. ,,Het kippen- en varkensvlees in supermarkten komt bijna allemaal uit Nederland, omdat alle supermarkten de ‘1 Beter Leven ster’ van de Dierenbescherming nu als minimum hanteren.”

Wie vaker vlees wil eten, moet dat overigens zelf weten. Maar dan stijgt wel de prijs van het voedselpakket. Van Ormondt: ,,Wij verbieden niemand iets. Wie elke dag een gehaktbal wil eten, kan dat. Als je een spijkerbroek per jaar minder koopt, is dat prima te doen.”

Alles bij elkaar levert zo’n brede transitie de maatschappij geld op. 2 miljard euro per jaar, berekent Van der Sleen. Dankzij lagere zorgkosten, een daling van mensen met overgewicht en een vitale natuur. ,,Eindelijk zal verduurzaming lonen omdat ook de boer een eerlijke prijs krijgt. Dan zijn we uit de stikstofcrisis en zullen de trekkers met demonstrerende boeren ook verdwijnen.”