NS duikt diep rood in, Koolmees kondigt aan: ‘Treinkaartjes gaan fors duurder worden in 2025’

2023 was een ‘bijzonder turbulent jaar’ op het spoor, aldus Koolmees, zowel voor NS als de reizigers. Na een veelbelovend begin was het aantal vertragingen en verstoringen uiteindelijk toch groot, en veel treinen te druk. Met name afgelopen najaar zakte NS door de bodem, met de hsl als dieptepunt. ,,Dat moet beter voor de reizigers”, toonde de NS-baas zich schuldbewust.

Hij wees verder op de vele incidenten, met het grote treinongeluk in Voorschoten op 4 april vorig jaar als voornaamste. Een kraanmachinist overleed en de NS-machinist en tientallen reizigers raakten gewond. ,,Dat kwam keihard bij iedereen binnen, zeker bij een betrokken bedrijf als NS.”

Financieel verliep 2023 uiterst beroerd. NS boekte een verlies van 191 miljoen euro. Netto is dat zelfs nog veel meer: 540 miljoen euro. Vanwege de beroerde prestaties van Duitse dochter Albellio is de waarde van de regionale vervoerder met ruim 120 miljoen euro naar beneden bijgesteld.

Bovendien kan NS in de nieuwe concessie - de vervoerder mag van het kabinet tussen 2025 en 2033 op het binnenlandse spoor blijven rijden - minder geld verdienen. Het aantal reizigers is sinds corona namelijk structureel gedaald, daarnaast loopt de voordelige vaste stroomprijs die NS enkele jaren terug bedong af. De vervoerder neemt daardoor een boekhoudkundig verlies van liefst 318 miljoen euro op. Het resulteert in rode cijfers van ruim een half miljard euro.

,,Gevolg is dat volgend jaar een dubbele prijsverhoging van treinkaartjes dreigt”, zegt Koolmees. ,,Tenzij de politiek treinreizigers en ons net als dit jaar tegemoet komt.” Hij weigerde op vragen van journalisten overigens een specifiek percentage te noemen. ,,We overleggen daarover met de politiek en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.” Na afloop zei hij mede door vanwege de formatieonderhandelingen niet te specifiek te willen zijn.

_{Tekst gaat verder na de foto}

Toch is er een goede slag naar de verhoging te slaan. Voor 2024 is een prijsverhoging van ruim 8,67 procent afgewend doordat de Tweede Kamer met ruim 120 miljoen euro over de brug kwam. Als de politiek dat niet weer doet, worden treinkaartjes dus met dat percentage duurder. Daar komt vervolgens de inflatie nog bij, waardoor de toename ver boven de 10 procent uitkomt.

Financiële topman Bert Groenewegen sprak in een nadere toelichting over knalrode cijfers. ,,Weliswaar doen we het financieel beter dan in 2022, toen boekten we ruim 400 miljoen euro verlies, maar het is onvoldoende om het huishoudboekje van NS dekkend te houden.’ Oorzaak van de verliezen is dat het aantal reizigers weliswaar groeit, maar nog steeds achterblijft ten opzichte van 2019 voor corona. ,,Voorlopig blijft dat zo. Het aantal reizigerskilometers kwam over heel 2023 uit op 89 procent ten opzichte van voor corona.”

Groenwegen wijst er ook op dat de financiële positie van de spoorwegen flink is verslechterd: de schuld bedraagt nu ruim 2 miljard euro. Dat is 1,4 miljard euro meer dan enkele jaren terug. Reden is ook dat NS voor grote bedragen honderden nieuwe intercity’s en sprinters heeft besteld. Die zijn gekocht op basis van reizigersprognoses die nu te hoog liggen, in ieder geval voorlopig.

Koolmees somde de vele redenen op waardoor treinreizigers in 2023 hinder ondervonden. Van de problemen op de hsl - waar een verzakt viaduct bij Rijpwetering het hele jaar voor een forse snelheidsbeperking zorgde - tot de vertraagde leveringen van de nieuwe ICNG’s. ,,Het is een prachtige trein, die snel optrekt en waar zowel machinisten als reizigers heel enthousiast over zijn. Helaas duurt de levering door Alstom veel te lang en zijn er nog kinderziekten.”

Ook noemde hij de vele werkzaamheden aan het spoor, waaronder ‘de open hartoperatie’ van Amsterdam CS ‘waar geen dwarsligger op zijn plek blijft.’ Ook Rotterdam CS werd eind vorig jaar flink op de schop genomen. Daarnaast kampte NS met personeelstekorten, waardoor het spoorboekje tien procent minder treinen kende. Treinen waren bovendien vaak aanzienlijk korter en daardoor stampvol.

Ondanks de sombere boodschap blijft president-directeur Wouter Koolmees positief. Hij gaat er nog steeds vanuit dat het aantal treinreizigers tot 2040 met 40 procent gaat stijgen. Dit onder meer door de verduurzaming, autobeperkende maatregelen van steden en de vele woningbouw langs het spoor. Toch zal het nog tot 2029 duren voordat het aantal reizigers weer even hoog ligt als in 2019.

Positief is ook dat NS het tekort aan machinisten en conducteurs heeft ingelopen. Vorig jaar zijn er liefst 3715 nieuwe medewerkers aangenomen, waarvan 1.006 nieuwe conducteurs en machinisten. ,,Hierdoor kan NS de dienstregeling rijden zonder hulp van kantoorpersoneel of externe partijen.” Wel blijft het vinden van personeel komende jaren lastig. NS zegt volop te blijven werven.

Succesvol verliep ook de verkoop van internationale treinkaartjes. NS International verkocht 15 procent meer tickets dan in 2022. Steeds meer reizigers kiezen de trein voor een Europese stedentrip, mede uit duurzaamheidsoogpunt.