In 2026, 2028 en de jaren erna wachten Nederland grote begrotingstekorten. Bij ongewijzigd beleid geeft de overheid in die jaren fors meer uit dan er binnenkomt, voorspelde het Centraal Planbureau (CPB) deze week. Dit jaar en volgend jaar blijven de begrotingstekorten relatief beperkt, maar daarna overtreedt Nederland Europese regels.
Die regels schrijven voor dat het begrotingstekort van een land niet groter mag zijn dan 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Het bbp is alles wat burgers en bedrijven in een jaar verdienen.
Volgens het CPB gaan we daar vanaf 2026 meermaals overheen. Is dat erg? "Dat hangt ervan af waarom je over de grenzen gaat", zegt Rabobank-hoofdeconoom Ester Barendregt. "Komt dat door hogere investeringen die zich later terugbetalen of geven we structureel te veel uit?"
Maar ze benadrukt dat het een slecht signaal is als Nederland zich niet aan de begrotingsregels houdt. "Wij hameren er altijd op dat andere landen zich hieraan moeten houden, en doen dat met een reden. De financiële stabiliteit van Europa hangt ervan af. Het is pijnlijk als juist Nederland zich er niet aan houdt."
Verwacht begrotingstekort loopt op
Minder ruimte voor extra uitgaven
Nederland staat er nu nog goed voor. Dat komt mede doordat de staatsschuld maar 46 procent van het bbp is. De lidstaten van de Europese Unie heeft 60 procent als maximum afgesproken. Veel landen hebben nog een veel hogere staatsschuld.
"Dat biedt enige rust, maar de voorspelde begrotingstekorten zijn toch lastig. De ruimte voor een nieuwe coalitie om extra uitgaven te doen is zeer beperkt", zegt Barendregt.
Eerder deze maand werden de lidstaten het eens over nieuwe begrotingsregels. De grenzen voor tekorten en staatsschulden blijven hetzelfde. Maar wat je moet doen als je je hier niet aan houdt, is anders.
Voorheen golden er boetes en moesten landen verplicht jaarlijks hun staatsschuld met een twintigste deel beperken. Dat zou dan leiden tot extra pijnlijke bezuinigingen. Uiteindelijk werd de soep vaak niet zo heet gegeten als ze werd opgediend en werden boetes ook niet uitgedeeld.
Herstelplan maken als je buiten de lijntjes kleurt
In de nieuwe regels zit meer geduld en maatwerk. Verplichte beperking van staatsschuld moet in veel kleinere stapjes. En lidstaten die buiten de lijntjes kleuren, moeten een herstelplan inleveren. Ze vragen dan bij andere lidstaten goedkeuring voor hoe ze er binnen vier tot zeven jaar bovenop willen komen.
De nieuwe begrotingsregels zijn een verbetering, vindt Barendregt. "Er was erg veel ruimte om uitstel van Europese ingrepen te krijgen. Ook nu is er veel flexibiliteit, maar Europa kan landen wel strakker aan de regels gaan houden. Omdat je met eigen herstelplannen kunt komen, zijn er ook minder excuses om je daar niet aan te houden."
Volg dit onderwerp
Hoe streng is Brussel nu?
Hoe snel we een ingreep uit Brussel kunnen verwachten, valt te bezien. Hein Roelfsema, econoom aan de Universiteit Utrecht, denkt dat het meevalt. "Dan zal waarschijnlijk ingegrepen moeten worden bij bijna alle lidstaten. En onze staatsschuld is veel lager dan die van enkele andere lidstaten."
Wel denkt hij dat Europa onze tekorten niet oogluikend zal toestaan. "We weten namelijk nu al dat bij ongewijzigd beleid tekorten flink oplopen door matige economische vooruitzichten. Dus zouden we willens en wetens grenzen overschrijden. Die hoge tekorten zijn ons dan zeker niet overkomen door tegenvallers."
Om meer begrip te krijgen voor de grote tekorten, moet Nederland in Brussel aantonen dat het ook grote investeringen doet in de toekomst, zegt Barendregt. "Er zal meer begrip zijn als hoge tekorten ontstaan door stevige investeringen in innovatie, verduurzaming of defensie. Die dragen bij aan de toekomstbestendigheid van onze economie", zegt de Rabobank-hoofdeconoom.
Nederland heeft zelf ook belang bij lagere tekorten
De economen vinden dat er, los van hoe streng Brussel ingrijpt, genoeg redenen zijn om weer binnen de lijntjes te gaan kleuren.
"We hebben in al die jaren een goede reputatie opgebouwd", zegt Barendregt. "Voorspelbaar begrotingsbeleid levert ons ook wat op. Financiële markten lenen ons daarbij makkelijk geld. Verder zorgt verantwoord begrotingsbeleid er ook voor dat Nederland een buffer heeft in geval van calamiteiten. Dat hebben we in de afgelopen jaren ook gemerkt met corona en de energiecrisis."
Roelfsema wijst erop dat Nederland altijd graag het goede voorbeeld gaf. "Als wij ons er al niet aan houden, is dat een signaal naar andere landen. Zij zullen ook naar Nederland wijzen als ze op hun financieel beleid worden aangesproken."
NUjij: Uitgelichte reacties