Natuurijs is in Nederland nu zo zeldzaam dat ijsmeesters op cursus gaan in Zweden: ‘Je moet het voelen’

Sytse Kroes - voor de kenners: de zoon van Henk ‘t giet oan’ Kroes- excuseert zich in het begin van het gesprek meteen even. ,,Ik ben wel aan het schaatsen!”

Op de achtergrond is het geluid hoorbaar van ijzers die contact maken met het ijs. U hoeft thuis maar even uw neus uit het raam te steken om te begrijpen dat Kroes, ijsmeester bij de Friesche IJsbond, momenteel niet in ons land bivakkeert. Nee, Kroes schaatst op het Mälarmeer, het op twee na grootste meer van Zweden, ten westen van hoofdstad Stockholm. ,,Het is echt schitterend hier.”

Tekst loopt door onder de foto

Het meer strekt zich uit over een breedte van 120 kilometer, maar zo ver wordt er vandaag zeker niet geschaatst. ,,Niet alle ijsmeesters kunnen even goed schaatsen”, legt Kroes uit. ,,En goede schaatsers worden in de regel juist geen ijsmeester, want die willen gewoon schaatsen. We hebben gisteren 25 kilometer gereden, vandaag worden het er misschien 50. En we staan natuurlijk ook veel stil.”

Want het echte doel van de driedaagse trip naar Zweden zit ‘m niet in het schaatsen zelf, maar in het opdoen van kennis over natuurijs. ,,Uit mijn ervaring in Nederland weet ik al dat winters nooit gelijk zijn, en dat je dus ook ijs hebt in alle soorten en maten. Of je hebt veel sneeuw, of het waait hard, of er stroomt water over het ijs. Dat doet iets met de ijsvloer. Hier komen we al deze voorbeelden in de praktijk tegen. Nu dooit het bijvoorbeeld een beetje, maar we kunnen toch schaatsen.”

De praktijkkennis is hard nodig. Omdat natuurijs in Nederland door klimaatverandering een steeds zeldzamer fenomeen wordt, vergrijst ook de populatie ijsmeesters. Vers bloed is moeilijk te vinden. En als er dan al een enthousiaste jongeling is die het vak wel wil leren, krijgt die amper de kans om dat in de praktijk ook daadwerkelijk te doen.

,,Daarom heb ik deze reis bedacht. We zijn met 27 ijsmeesters. Mijn doel was om vooral jonge ijsmeesters mee te nemen, uiteindelijk zijn er ook wat ouderen meegegaan. Maar die mix is eigenlijk wel leuk. We komen dingen tegen die zij weleens hebben meegemaakt. Daar vertellen ze dan weer over, en zo komt er een interessant gesprek op gang. De ijsmeesters komen bovendien uit alle hoeken van Friesland, het is goed om elkaar te leren kennen. Want uiteindelijk moet je het toch samen doen.”

Kroes kwam op het idee om naar Zweden te gaan, omdat hij zelf al een aantal keer in het Scandinavische land geweest was om te schaatsen op natuurijs. ,,Ik zag dat de Zweden intensief met het ijs bezig zijn. Ze organiseren veel tochten en wisselen onderling ook veel kennis uit. Ze weten precies waar het ijs wel goed genoeg is en waar niet. Daar kunnen wij veel van leren."

Zo kunnen de Friezen op het bevroren Mälarmeer bijvoorbeeld ‘kistwerken’ tegenkomen: ijslagen die over elkaar heen schuiven. ,,Daar staan we dan bij te kijken, en samen leren we dan hoe dat precies eruitziet en werkt. We hebben vrijdagavond ook een lezing gehad van de gids. Dat ging echt over de theorie, hoe de natuur werkt, en hoe dat er dan in de praktijk uitziet.”

Al die kennis helpt de ijsmeesters om met een beter gevoel toe te leven naar een mogelijke schaatswinter in Nederland, want die kan natuurlijk nog steeds komen. ,,Als het ook maar een beetje vriest wil heel Nederland altijd weten hoe het met het ijs is, jullie als media voorop. Dat is voor ons echt een hele verantwoordelijkheid. Dan is het toch fijn dat je het een keer zelf gevoeld hebt, dat je weet hoe je het ijs moet lezen. Dat is goed voor het zelfvertrouwen.”