Een mug doodslaan is lastig. En dat ligt niet aan jou. Maar aan de mug. Want die blijkt een aantal fijne tactieken te hebben om te ontsnappen. Zo surft hij bijvoorbeeld naar veiligheid op de luchtstroom die je genereert terwijl je mept.
Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van wetenschappers van de universiteit van Wageningen. Hun bevindingen zijn terug te lezen in het blad Current Biology.
Het onderzoek
Voor de studie filmden en analyseerden de onderzoekers bijna 500 ontsnappingsmanoeuvres van muggen. Hoe dat precies in zijn werk ging? Ze lieten muggen vrij rondvliegen, in de aanwezigheid van een mechanische vliegenmepper die met enige regelmaat – afhankelijk van de positie en snelheid van de muggen – automatisch geactiveerd werd. En het hele tafereel werd vervolgens vastgelegd met behulp van drie hogesnelheidscamera’s. Dat zijn speciale camera’s die wel 12.500 beelden per seconde opnemen. Een overbodige luxe is dat zeker niet; dergelijke camera’s zijn nodig om de bewegingen van de muggenvleugels – die ongeveer 500 keer per seconde slaan – te kunnen vastleggen.
Resultaten
En het onderzoek resulteert dan ook in nieuwe inzichten omtrent de eeuwige strijd tussen mens en mug. En geeft met name meer inzicht in waarom die strijd zo vaak in het voordeel van de mug wordt beslecht. Zo wijzen de beelden uit dat muggen een combinatie van actieve en passieve mechanismen gebruiken om aan de mepper te ontkomen. Zo blijken muggen de aanval te kunnen detecteren en daarop actief een bocht te maken, weg van het gevaar.
Passief
Maar daar blijft het niet bij; de mug wordt vervolgens ook passief van het gevaar weggeleid. En wel doordat deze weggeduwd wordt door de luchtstroom die door de mepper wordt veroorzaakt. Op onderstaand filmpje is dat goed te zien.
Wie een vliegende mug mept, helpt ‘m dus eigenlijk ontsnappen. Hoe groot de rol van die luchtstroom precies is, is afhankelijk van de zichtbaarheid van de mepper, zo stellen de onderzoekers. Ze experimenteerden met situaties waarin de vliegenmepper goed zichtbaar tot bijna onzichtbaar was. En ontdekten zo dat de passieve component van het ontsnappingsmechanisme van de mug daarbij respectievelijk voor 20 tot wel 40 procent verantwoordelijk kon zijn voor de totale versnelling die de mug nodig had om het vege lijf te redden. En zo is de actieve component van het ontsnappingsmechanisme van de vliegende mug dus van onschatbare waarde, maar mag ook de passieve component niet over het hoofd worden gezien. Want ook daar is de mug behoorlijk van afhankelijk wanneer hij tijdens een vlucht wordt aangevallen. En waarschijnlijk is hij niet de enige; de wetenschappers vermoeden dat miljoenen insectensoorten die net zo groot of kleiner zijn dan muggen, deze passieve component ook dankbaar benutten om aan een aanval tijdens het vliegen te ontsnappen.
Vervolgonderzoek
Het onderzoek biedt genoeg aanknopingspunten voor vervolgonderzoek. Zo willen de onderzoekers in de toekomst nagaan hoe de muggen de inkomende luchtstroom precies opmerken. Ook zijn ze heel benieuwd wat de minimale luchtstroomsnelheid is die de muggen kunnen detecteren. Uiteindelijk hopen de onderzoekers dat het kan helpen bij het ontwikkelen van effectievere muggenvallen. Die zijn hard nodig, zeker in de strijd tegen ziekten die door muggenbeten worden overgedragen, zoals bijvoorbeeld malaria.
Met hun studie borduren de wetenschappers overigens voort op eerder onderzoek, waar we in 2022 op Scientias.nl al over schreven. Uit dat onderzoek bleek dat muggen heel onvoorspelbaar vliegen om hun ontsnappingskansen te vergroten. En dat het daardoor dus ook al moeilijker is om een vliegende mug dood te slaan. Toen spraken de onderzoekers ook reeds het vermoeden uit dat de luchtstroom die je al meppend genereert je vervolgens ook niet helpt en de mug juist in de kaart speelt. Maar data om die hypothese te onderschrijven, waren er niet. Het nieuwe onderzoek brengt daar verandering in en bevestigt dat muggen die luchtstroom dus inderdaad in hun voordeel weten te benutten. En zo zijn er nu twee studies die suggereren dat je onvermogen om een mug dood te slaan, jou dus eigenlijk niet aan te rekenen is. Een schrale troost als je deze zomer weer eens midden in de nacht – tevergeefs – op een mug jaagt.
