Het is 22 februari 2022 rond 17.30 uur als een busje van de Albert Heijn-bezorgdienst voor de Apple Store op het Leidseplein stopt. Een man, gekleed in een camouflagepak, stapt uit en loopt de winkel binnen. Niet lang daarna ontvangt de politie de eerste meldingen. Eerst wordt gedacht aan een gewapende overval, maar als de man 200 miljoen euro aan cryptovaluta eist, wordt duidelijk dat het om een gijzeling gaat.
Politiecommandant Piet Kelder is na zijn werkdag al thuis als hij door de meldkamer wordt gebeld. "Ik ben direct naar het hoofdbureau gegaan voor overleg. Met collega's bekeek ik wat er nodig was om de gijzeling tot een goed einde te brengen", vertelt hij aan NU.nl. Even lijkt het volgens Kelder op een oefening. Maar al snel blijkt het menens. "Gelukkig is dit niet iets wat we vaak meemaken."
De gijzelnemer, een 27-jarige Amsterdammer, heeft zich goed voorbereid. Zo heeft hij twee wapens en extra munitie bij zich. Dat het echte wapens zijn, wordt duidelijk wanneer de man meerdere kogels afschiet, terwijl hij een mede-Amsterdammer gegijzeld houdt. Ook draagt hij iets wat op een bomvest lijkt. Of het om echte explosieven gaat, is voor de politie op dat moment lastig in te schatten. Zeker omdat ze op flinke afstand staat.
'Wat als er een bom afgaat?'
Vanwege de wapens en mogelijke explosieven worden onder meer de Dienst Speciale Interventies (DSI) en de Explosieven Opruimingsdienst Dienst (EOD) ingezet. Ook wordt het gebied rondom de Apple Store afgezet en worden teams van onderhandelaars ingeschakeld om contact te houden met de verschillende aanwezigen in het pand.
Een van de onderhandelaars gaat met de verdachte in gesprek. "Met zo'n gesprek krijgen we inzicht in de eisen, plannen en het motief van de gijzelnemer", zegt Kelder. Dat motief is nooit duidelijk geworden.
Zodra hij de wapens van de gijzelnemer ziet, twijfelt winkelmedewerker Alex Manuputty geen moment. Hij sluit zichzelf met drie klanten op in een kleine opslagkast, die niet van buitenaf geopend kan worden. Het is een plek waar het viertal zich kan verbergen voor de gijzelnemer, maar veilig voelt het niet.
"De kast heeft dunne wanden, dus ik maakte me zorgen over terugkaatsende kogels", zegt Manuputty in gesprek met NU.nl. Hij zag ook dat de gijzelnemer een bomvest draagt. "Ik vroeg me continu af wat er zou gebeuren als er een bom zou afgaan."
In de kast heeft de winkelmedewerker telefonisch contact met een onderhandelaar van de politie. Die probeert het verstopte viertal op de hoogte te houden van de gebeurtenissen. Manuputty, die het geschreeuw van de gijzelnemer kan horen, realiseert zich dat de muziek in de winkel op een bepaald tijdstip automatisch stopt. Daarom zorgt hij ervoor dat de muziek blijft draaien. Zo kan de gijzelnemer niet horen dat er nog mensen in de winkel aanwezig zijn. "Gewoon praten was te riskant, dus we fluisterden."
Politie deelt hoop opnamen met documaker
Documentairemaker Roos Gerritsen, werkzaam bij stadszender AT5, is aan het hardlopen door het Vondelpark als zij een politiehelikopter ziet vliegen. Ze besluit naar het Leidseplein te gaan, waar ze meteen de camera van een collega overneemt en live verslag doet van het voorval.
Na afloop van de gijzeling blijven veel vragen onbeantwoord. Gerritsen wil weten hoe het viertal in de kast de gebeurtenis heeft beleefd en wat het verhaal van de gijzelnemer is. Laatstgenoemde overlijdt een dag nadat hij wordt aangereden door een politieagent, die zo een einde maakt aan de gijzeling. Maar de documentairemaker krijgt van de politie te horen dat het onderzoek nog in volle gang is.
Ruim een half jaar na de gijzeling deelt de politie alles wat ze aan beeld- en geluidsopnamen heeft met de documentairemaker. "Dat is een hoop", zegt Gerritsen. "Zo blijkt de gijzelnemer zelf opnamen te hebben gemaakt met een bodycam. En er zijn geluidsopnamen van de gesprekken die Alex vanuit de kast heeft met de politie." Ook spreekt Gerritsen met tientallen betrokkenen, van wie een aantal in de documentaire te zien zijn.
'Impact op alle betrokkenen is groot'
Zowel Gerritsen als Kelder concludeert dat de gijzeling een grote impact heeft gehad op alle betrokkenen. "De gijzelaars zijn het slachtoffer van het voorval. Op de tweede plaats zijn de nabestaanden van de gijzelnemer en de betrokken politiemensen ernstig geraakt door het heftige incident. Zo zijn er bijvoorbeeld agenten die beschoten zijn", zegt Kelder. "Aan hen is nazorg geboden."
Manuputty, die inmiddels niet meer in de Apple Store werkt, denkt nog dagelijks terug aan de bewuste dag. Hij noemt het nog altijd "onwerkelijk". "Het voelt alsof ik in een film heb meegespeeld."
Twee jaar later heeft hij nog moeite met bepaalde geluiden, kleine ruimtes en drukke plekken. "Ik mijd plekken waar ik me opgesloten voel. Zo zal ik niet snel naar een concert gaan." Over de gijzeling spreken doet hij wel. "Het helpt mij bij het verwerken van de gebeurtenis."
De tweedelige documentaire De gijzeling in de Apple Store is vandaag vanaf 20.00 uur te zien op Videoland. De Amsterdamse stadszender AT5 vertoont de documentaire op hetzelfde tijdstip.