Spierbundels uit de sportschool zweren erbij: hele potten eiwitten werken ze naar binnen, maar is dat eigenlijk wel zo gezond? Amerikaanse onderzoekers komen nu weer een beetje terug op het idee dat we méér eiwitten moeten eten. Het is namelijk al snel te veel.
Een eiwitrijkdieet, waarbij meer dan een vijfde van de calorieën uit eiwitten bestaat, verhoogt namelijk het risico op aderverkalking en daarmee dus op hart- en vaatziekten, blijkt uit de studie, die testresultaten combineert van proeven op mensen, experimenten met muizen en met dierlijke cellen in petrischaaltjes.
De conclusie is dat als je meer dan 22 procent van je calorieën uit eiwitten haalt, dit leidt tot een verhoogde activering van immuuncellen die een rol spelen bij de vorming van atherosclerotische plaques – oftewel de vettige opeenhopingen in de vaatwanden van slagaders, die ervoor zorgen dat er minder bloed doorheen kan. Later wordt vaak ook kalk in de plaques afgezet, vandaar de naam aderverkalking.
Leucine
Bovendien toonden de wetenschappers van de University of Pittsburgh aan dat specifiek één aminozuur – leucine – een grote rol speelt bij het ontstaan en de verergering van verharde slagaders. “Ons onderzoek toont aan dat je niet moet doorslaan in het eten van eiwitten om bijvoorbeeld meer spierweefsel te kweken of voor je gezondheid in het algemeen. Een eiwitrijk dieet is geen wondermiddel. Het is zelfs mogelijk dat je daarmee onherstelbare schade aan je bloedvaten toebrengt”, zegt hoofdonderzoeker en cardioloog Babak Razani uit Pittsburgh.
“We hopen dat dit onderzoek een gesprek op gang brengt over algemeen en persoonlijk dieetadvies. Pas je je dieet aan, dan heeft dit een directe invloed op het functioneren van het lichaam op moleculair niveau en is het mogelijk om het risico op allerlei ziektes te verkleinen.”
Te is nooit goed
De gemiddelde Amerikaan krijgt veel eiwitten binnen, voornamelijk uit dierlijke bronnen. Bijna een kwart van de Amerikaanse bevolking zit dan ook boven de grens van 22 procent aan eiwitten in het dieet. Deze trend komt voor een belangrijk deel voort uit het idee dat eiwitten essentieel zijn voor een gezond leven, zegt Razani. Maar er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat een overdaad aan eiwitten op de lange termijn niet goed is voor de gezondheid.
Macrofagen
De onderzoekers keken wat er op celniveau gebeurde bij een te hoge eiwitinname van mensen, muizen en in celkweek. “We hebben in onze experimenten aangetoond dat aminozuren, die eigenlijk de bouwstenen van het eiwit zijn, ziekten kunnen veroorzaken via specifieke signaalmechanismen en vervolgens ook het metabolisme van deze cellen kunnen veranderen”, aldus onderzoeker Bettina Mittendorfer. “Zo zien we dat kleine immuuncellen in het vaatstelsel, macrofagen genaamd, slagaderverkalking kunnen veroorzaken.”
Deze macrofagen zijn verantwoordelijk voor het opruimen van cellulair afval, maar wanneer iemand te veel eiwitten inneemt, dan wordt dit proces verstoord. Er ontstaat een opeenhoping van dode witte bloedcellen binnenin de vaatwanden, een waar ‘fagocytenkerkhof’. In de loop van de tijd verergert dit de plaques in de aderen en de kans op hart- en vaatziekten.
Sweet spot
Leucine, een aminozuur dat in dierlijke voedingsmiddelen, zoals rundvlees, eieren en melk zit, blijkt primair verantwoordelijk voor de abnormale activering van macrofagen en het risico op aderverkalking. Maar er zijn nog veel dingen onduidelijk, aldus Razani. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als iemand tussen de 15 procent – zoals aanbevolen door het Amerikaanse voedingscentrum USDA – en 22 procent van zijn dagelijkse calorieën uit eiwitten haalt? Is er een ‘sweet spot’ waarbij de voordelen, zoals de aanmaak van spierweefsel, optimaal zijn, terwijl tegelijkertijd de schadelijke effecten worden vermeden? Vooral in ziekenhuizen is deze kennis relevant. Diëtisten bevelen vaak eiwitrijk voedsel aan bij de ziekste patiënten, zodat ze hun spiermassa en kracht zoveel mogelijk behouden.
Razani legt uit dat er grote verschillen zitten in leucineniveau tussen plantaardige en dierlijke eiwitdiëten. Dat kan een groot verschil maken voor de gezondheid. “Het lijkt er sterk op dat het blindelings verhogen van de eiwitinname verkeerd is. In plaats daarvan is het beter om naar het dieet als geheel te kijken. Voedseldeskundigen horen evenwichtige maaltijden voor te stellen die niet als nare bijwerking hebben dat ze de kans op hart- en vaatziekten verhogen. Diëtisten moeten vooral uitkijken bij mensen die risico lopen op hart- en vaataandoeningen.”
