Steeds meer Oekraïense arbeidsmigranten in noodopvang: 'Op basis van gratis zorg en onderdak kiezen ze voor Nederland'

Elke week komen er zo'n vierhonderd Oekraïners aan bij de Jaarbeurs. Het is het grootste aanmeldcentrum van Nederland en sinds het uitbreken van de oorlog hebben zich zo'n twintigduizend mensen gemeld in Utrecht. "In het eerste halfjaar zagen we moeders met kinderen. Letterlijk alleen met plastic tasjes", vertelt Van Koppen. "Wat we sinds de zomer zien, is dat er steeds meer arbeidsmigranten komen." Ongeveer twintig procent van de mensen die zich nu meldt is oorlogsvluchteling en tachtig procent komt naar Nederland vanwege een betere toekomst en arbeidsperspectief, laat de Veiligheidsregio weten.

Volgens Van Koppen is het op zichzelf geen probleem dat mensen naar Nederland komen voor werk. "In een open economie heb je arbeidsmigranten nodig, alleen het punt is dat ze in de opvang komen en plekken bezet houden voor de kwetsbare ontheemden." En dat is een probleem aangezien er al een tekort aan opvangplekken is. Volgens hem moeten arbeidsmigranten ook als dusdanig worden behandeld, wat betekent dat zij moeten betalen voor onderdak. "Er zijn werkgevers die mensen uit Oekraïne en Polen halen en die krijgen dan hier gratis opvang. Vervolgens zetten ze de mensen aan het werk. Het is natuurlijk wel een beetje krom om het op die manier te regelen", zegt hij.

Ellen werkt sinds het begin van de oorlog in het aanmeldcentrum. Ze registreert de mensen die binnenkomen. Ook zij ziet duidelijk andere gezichten aan de andere kant van haar bureau. Ellen herinnert zich nog een vrouw die net een keizersnede had gehad en moest vluchten voor geweld. Dat was aan het begin van de oorlog. "Dat zijn heftige dingen die je ook niet meer vergeet", zegt ze. Nu ziet ze meer jonge stellen en alleenstaande mannen. Ze geven bij de registratie aan dat ze voor werk komen en ze komen soms ook uit veilige landen doorgereisd. Ze willen in Nederland zijn omdat de voorzieningen hier beter.

De regels voor Oekraïeners in Europa verschillen per land. Soms moeten ze een toeslag betalen voor opvang of meebetalen aan zorg die ze krijgen. In Nederland is dat niet zo. "Wat we vaak te horen krijgen, is dat ze vanuit alle beschikbare EU-landen net als bij de consumentenbond vergelijken wat er mogelijk is. Dus als ze selecteren op gratis accommodatie en gratis zorg komen ze al snel uit op landen als Nederland en Duitsland", zegt Anna Donath. Ze is coördinator van het medische team in het aanmeldcentrum. Ze wil de mensen die zorg nodig hebben zo goed mogelijk helpen maar soms voelt ze ook dat het wringt.

Via Telegramgroepen en hun eigen sociale contacten komen Oekraïners uit bij Nederland. "We willen allemaal het beste voor onze naasten en familieleden en het is een menselijke keuze maar landelijk, als ik kijk naar het zorgtekort, roept het vragen op", zegt Donath.

De bedden die nu gratis worden beslapen door mensen die hier werken zijn, hard nodig voor oorlogsvluchtelingen. De doorstroom stokt en er is een tekort aan opvanglocaties. De afgelopen maanden hebben politici zoals burgemeester Sharon Dijksma en demissionair staatssecretaris Eric van der Burg meerdere malen andere gemeenten opgeroepen om meer opvangplekken te realiseren.

"We hebben soms weken erbij dat de uitstroom niet goed lukt en dan merken we dat meteen. Dan stroomt het hier vol", zegt Van Koppen. Het vervolg laat zich lastig voorspellen omdat het aantal mensen dat binnenkomt wisselt en het ook per dag verschilt hoeveel mensen er kunnen doorstromen. Voor Van Koppen staat het wel vast dat er iets moet gebeuren. "Als we twee dagen niet kunnen uitplaatsen, zitten we al vol en dan gaan de deuren dicht."