Slingerbeweging van zuivelmarkt is tik voor FrieslandCampina, dat 149 miljoen euro verlies draait

FrieslandCampina is weliswaar een oerhollands bedrijf dat oerhollandse producten als melk en kaas maakt, maar het verkoopt de zuivel wel op de wereldmarkt. Dat is te merken aan de bedrijfsresultaten. 2023 was ‘een moeilijk jaar’ voor FrieslandCampina, aldus bestuursvoorzitter Jan Derck van Karnebeek.

Enkele maanden na zijn aantreden in juni moest Van Karnebeek al een reorganisatie aankondigen. De komende twee jaar gaan wereldwijd 1.800 van de 22 duizend banen verloren, waarvan de helft in Nederland. Die reorganisatie moet van FrieslandCampina ‘weer het toonaangevende zuivelbedrijf maken dat het altijd is geweest’, aldus Van Karnebeek.

Toonaangevend of niet, FrieslandCampina is overgeleverd aan de grillen van de wereldmarkt, en die grillen waren de afgelopen twee jaar duidelijker aanwezig dan ooit. Door wisselvallig en onberekenbaar weer met veel droogte stegen de zuivelprijzen sterk in 2022. Daardoor kon FrieslandCampina zijn leden – bijna 15 duizend Nederlandse, Duitse en Belgische melkveehouders die melk leveren aan het bedrijf – een recordhoge prijs van 58,69 euro per 100 kilogram melk betalen, en hield het nog genoeg over om een flinke winst te maken van 292 miljoen euro.

Vorig jaar ging de zuivelprijs op de wereldmarkt juist onderuit. FrieslandCampina verlaagde de inkoopprijs voor leden wel, met 16,2 procent, maar dat was voor het bedrijf niet genoeg om de lagere verkoopprijs te compenseren. Leverde de ontwikkeling van de wereldmarkt in 2022 nog 160 miljoen euro op, in 2023 kostte die FrieslandCampina 120 miljoen euro. Een ongekende schommeling, aldus financieel directeur Hans Janssen.

Dure voorraden

Daar komt bij dat sommige zuivelproducten, zoals kaas, lang moeten rijpen voordat ze verkocht worden. In 2022 viel ook dat voordelig uit, omdat de melk goedkoop was ingekocht en na bewerking duur verkocht kon worden. In 2023 was dat weer andersom: kaas gemaakt van duur ingekochte melk, moest voor een lagere prijs de deur uit.

De omzet van FrieslandCampina daalde in 2023 met 7,1 procent naar 13,1 miljard euro. Dat is voor bijna de helft het gevolg van ongunstige wisselkoersen. De coöperatie breidt uit in groeimarkten als Nigeria en Pakistan. Maar als de waarde van de lokale munt instort, gebeurt dat ook met de opbrengsten in euro’s. Daarnaast verkocht FrieslandCampina vorig jaar een aantal Duitse merken, fabrieken en distributiecentra. Tot slot laten consumenten als gevolg van de inflatie de A-merken van FrieslandCampina steeds vaker links liggen voor goedkopere huismerken, met name in ontwikkelingsmarkten in Azië en Afrika.

FrieslandCampina is een van de grootste zuivelcoöperaties ter wereld. Het bedrijf achter merken als Friesche Vlag, Vifit, Valess, Chocomel, Optimel en Milner verkoopt zijn producten in ruim honderd landen en heeft vestigingen in 29 daarvan.

Voor de aangekondigde reorganisatie moest FrieslandCampina 136 miljoen euro reserveren, maar uiteindelijk zal die volgens Van Karnebeek minimaal het driedubbele opleveren. Door het verlies over 2023 krijgen de leden-melkveehouders geen contante nabetaling. ‘Een teleurstelling’, noemt Van Karnebeek dat, ‘zeker gelet op de gestegen kosten voor onze leden en de kosten voor verdere verduurzaming op het boerenerf’.

Verduurzaming

De verduurzamingsopgave voor FrieslandCampina en zijn leden is de komende jaren groot, net zoals de weerstand daartegen in sommige delen van de sector. Ook de afgelopen weken gingen Nederlandse melkveehouders met hun tractoren de snelweg op of naar het provinciehuis om hun ongenoegen te uiten over Europese en nationale milieuregels.

Gevraagd naar de protesten veroordeelt Van Karnebeek verstoringen van de openbare orde en het gebruik van geweld. ‘Maar we beseffen wel welke druk er op onze melkveehouders rust. Het gebrek aan duidelijkheid over hoe we de transitie op het boerenerf vorm gaan geven, zet onze leden onder druk. We hopen dat een komend kabinet heldere keuzes maakt, zodat onze leden in staat zijn de nodige beslissingen te nemen.’

De toekomst van FrieslandCampina staat ook onder druk door het vertrek van leden. Ook dit jaar vertrokken er weer zo’n vijfhonderd. Deels zijn dat boeren die er helemaal mee ophouden, omdat ze geen opvolger hebben of geen toekomst zien in de melkveehouderij. Door aanvullende stikstofmaatregelen zou die uitstroom de komende jaren kunnen toenemen.

In een eerdere versie van dit artikel stond dat leden van FrieslandCampina in 2022 58,69 euro per kilogram melk kregen. Dat moet zijn per 100 kilogram.