Huisartsen praten met ouders in de Biblebelt over de gevaren van kinkhoest: ‘God bepaalt of mijn kind ziek wordt’

„De vraag die ik veel krijg”, zegt huisarts Harm van Blijderveen, is: „Mijn kind hoest, is dit nu kinkhoest?” Van Blijderveen heeft een praktijk in Opheusden, in de -Biblebelt. Zo’n beetje 50 procent van zijn patiënten is christelijk, zelf is Van Blijderveen gereformeerd. Dat betekent dat veel patiënten hun kinderen om religieuze redenen niet laten vaccineren. En dát betekent weer een grotere kans op kinderziektes.

De vragen begonnen al in november vorig jaar, zegt Van Blijderveen, toen het aantal besmettingen opliep. Op sommige momenten kreeg de arts ineens wat meer bezorgde ouders in zijn praktijk. Een paar weken geleden zou er een baby uit Ede aan kinkhoest zijn overleden. „Op zo’n moment leeft het heel erg”, zegt Van Blijderveen.

Helma Ruijs, arts infectieziektebestrijding bij het RIVM, noemt de situatie op het moment „zorgelijk”. „Omdat kinkhoestvaccinaties na een aantal jaar zijn uitgewerkt komt kinkhoest veel voor bij tieners en volwassenen”, zegt Ruijs. „Dat is vervelend maar niet ernstig.” Bij kinkhoest, een besmettelijke bacteriële ziekte, krijgt iemand hoestbuien die maandenlang aanhouden. Dat is vooral gevaarlijk voor baby’s. Zuigelingen kunnen heel ziek worden, en in uitzonderlijk gevallen sterven. Nu ziet het RIVM dat het aantal door kinkhoest ernstig zieke pasgeboren baby’s snel toeneemt. Dit gebeurt vooral in de Biblebelt. Wekelijks worden er 110 kinderen ziek, van wie 20 baby’s. Ongeveer de helft van deze baby’s is in het ziekenhuis opgenomen.

Van de baby’s die dit jaar kinkhoest kregen, was zo’n 90 procent niet gevaccineerd. Juist doordat in de Biblebelt meer ongevaccineerden op een kluitje zitten, kunnen daar epidemieën ontstaan. De gemeente Neder-Betuwe, waarin de praktijk van Harm van Blijderveen staat, heeft al jaren de laagste vaccinatiegraad van Nederland als het aankomt op het inenten van kinderen. In 2023 kreeg zo’n 52 procent van de baby’s een dktp-prik. Zo’n 45 procent van de baby’s kreeg er álle prikken in het Rijksvaccinatieprogramma.

Lees ook Vaccinatiegraad onder kinderen blijft dalen

QR-code

Het merendeel van de mensen die met kinkhoestvragen naar zijn praktijk komen, is „gelaten en rustig”, zegt huisarts Van Blijderveen. „Ik heb het idee dat de seculiere wereld zich drukker maakt om uitbraken in de Biblebelt, dan mensen op de Biblebelt zelf.” Die gelatenheid is te verklaren, omdat mensen niet vaccineren vanwege hun vertrouwen op de voorzienigheid van God, legt de huisarts uit. „God bepaalt of mijn kind ziek wordt.”

Vragen over vaccinatie kreeg Van Blijderveen nauwelijks. „Ik denk dat de gemeenschap gewend is aan uitbraken van kinderziektes”, zegt hij. „Het gevaar voor kinderen wordt niet als gevaar gezien. Medisch gezien vind ik dat natuurlijk wel, maar als jij al jouw kinderen hebt gezien met de mazelen en een paar dagen veertig graden koorts, dan vind je dat minder eng.” Van Blijderveen liet zijn drie kinderen wél vaccineren en draagt zijn pro-standpunt ook uit. „Verschil van mening over vaccinatie bestaat ook binnen dezelfde kerk”, zegt hij. Sommige christenen zien vaccinatie als een eigen keus waarover de Bijbel niet duidelijk iets voorschrijft. Anderen vinden vaccineren juist voor God spelen.

Huisarts Lennard Wijnmaalen gaat af en toe in zijn praktijk in Opheusden, in de Biblebelt, wel het gesprek aan over vaccinatie, zegt hij. „Maar als iemands motivatie om het niet te doen een gewetensbezwaar is, heeft het weinig zin met allerlei medische argumenten te komen.” Soms voert Wijnmaalen, zelf christelijk, meer een theologisch gesprek dan een medisch inhoudelijk gesprek met patiënten. „Ik denk dat God ons niet alleen middelen geeft om ziekten te behandelen, maar ook om ze te voorkomen”, zegt hij. „En ik denk dat het geoorloofd is om die middelen aan te grijpen. Als ik dit zeg zijn er weleens mensen die dan toch tot andere inzichten komen.”

Harm van Blijderveen is huisarts in een gemeente met de laagste vaccinatiegraad in Nederland: „Het gevaar voor kinderen wordt niet als gevaar gezien.” Foto Flip Franssen

Coronavaccin

Zowel Wijnmaalen als Van Blijderveen zag dat tijdens de coronapandemie onder gereformeerden wél veel werd gediscussieerd over vaccinatie. De vaccinatiegraad voor het coronavaccin lag in veel gemeenten met veel gereformeerde inwoners hoger dan de vaccinatiegraad bij kinderen. „Terwijl het min of meer om hetzelfde gaat”, zegt Van Blijderveen. „Maar corona was nieuw en spannend, en toen was er een soort dwang: de QR-code.”

„We hebben de afgelopen weken welgeteld één vraag over kinkhoestvaccinatie gehad”, zegt Martijn Schot. Hij is interim-directeur bij de Nederlandse Patiënten Vereniging, een christelijke vereniging die adviseert over medisch ethische thema’s als abortus of vaccinatie. „Tijdens corona was dit veel meer”, zegt hij. En toen het Rijk in 2019 een kinkhoestvaccin voor zwangere vrouwen opnam in het Rijksvaccinatieprogramma, kwamen daar wel een aantal vragen over binnen. „Die vragen kwamen vooral van echtparen die hun kinderen wel lieten vaccineren, maar aarzeling hadden bij een vaccinatie tijdens de zwangerschap.”

Helma Ruijs van het RIVM promoveerde op vaccinatiebereidheid onder gereformeerden. „Vóór corona zagen we de bereidheid met elke generatie groter worden”, zegt ze. Sinds de coronapandemie is hier geen onderzoek naar gedaan. In heel Nederland neemt de vaccinatiebereidheid de laatste jaren af. Het bericht van het RIVM over kinkhoest is dan ook vooral ter bewustwording van de uitbraak bedoeld, ook voor mensen buiten de Biblebelt. „Als je je baby niet vaccineert, is het nu extra belangrijk om contact met hoestende en snotterende mensen te vermijden”, zegt Ruijs.

Volgens Ruijs speelt kinkhoest nu op omdat door de coronamaatregelen infectieziekten zich een aantal jaar niet ‘gewoon’ konden verspreiden. „Kinkhoest heeft normaal gesproken elke paar jaar wel een piek, maar deze is heel groot”, zegt Ruijs. „Als de vaccinatiegraad in Nederland blijft dalen, moeten we in de toekomst rekening houden met meer pieken.” Ruijs ziet dat de bof momenteel ook al wat vaker wordt geconstateerd. Dat kan zomaar de volgende uitbraak worden.

Huisarts Blijderveen was daar al van op de hoogte. „In Waardenburg en Rheden zijn er mensen met de bof”, zegt hij. „Dat is het voordeel van onze gemeenschap: mensen zijn hecht en veel mensen hebben familieleden over de hele Biblebelt wonen. Dus het gaat op verjaardagen en in de supermarkt veel over kinkhoest. Dat men gelaten is, betekent niet dat men niet alert is.”

Lees ook De vaccinatiegraad onder kinderen blijft dalen. Hoe erg is dat?