Via zoekopdrachten als 'AI influencer' of 'AI model' vind je snel talloze plaatjes van vrouwen die niet bestaan. Vaak nemen ze uitdagende poses aan zodat de rondingen van hun lichaam goed uitkomen. Soms zijn de plaatjes duidelijk nep, maar vaak is nauwelijks te zien of de persoon bestaat of uit de computer komt.
Dat het gros van de mensen op sociale media de mooiste foto's van zichzelf delen, is geen geheim. Vaak maken ze ook gebruik van filters om oneffenheden weg te werken. Instagram staat daardoor bol van schijnbaar perfecte mensen met schijnbaar perfecte levens. En dat heeft invloed op jongeren.
Bijna de helft van tienermeisjes vindt dat sociale media een slechte invloed hebben op hoe ze over zichzelf denken, bleek vorig jaar uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Uit interne onderzoeken van Instagram blijkt dat ook. Jonge vrouwelijke gebruikers die zich onzeker voelen over hun lichaam, worden nog onzekerder door de beelden op Instagram.
Met AI wordt het wel heel simpel om foto's van vrouwen te maken die aan een bepaald schoonheidsideaal voldoen. Vraag bij AI-kunstgenerator Midjourney om een 'realistische foto van een sexy influencer' en binnen een minuut kun je kiezen uit vier slanke, niet-bestaande vrouwen met een laag uitgesneden decolleté.
Onzekere jongeren worden nog onzekerder
"De meeste AI-modellen en -influencers zijn de laatste jaren onwaarschijnlijk realistisch geworden", zegt Patti Valkenburg, hoogleraar Media, Jeugd en Samenleving aan de Universiteit van Amsterdam. "AI-gegenereerde supermodellen kunnen bijdragen aan een negatief zelfbeeld bij kwetsbare jongeren. Dat zijn vooral jongeren die de neiging hebben zich met anderen te vergelijken. En van wie het zelfbeeld snel en sterk wordt beïnvloed door wat ze in hun dagelijkse leven meemaken."
Als je onzeker bent, ga je nu eenmaal vergelijken, zegt Justine Pardoen van Bureau Jeugd & Media. Volgens haar zijn kinderen en tieners sowieso geneigd om kritisch naar zichzelf te kijken en hun uiterlijk te vergelijken met anderen. Daarbij kijken ze niet alleen om zich heen, maar ook naar (sociale) media. "Als een moeder veel bezig is met haar lichaam, dan neemt een kind dat over", zegt ze. "En ook beelden in de media hebben een versterkende werking. De opkomst van steeds realistischere AI-beelden verergeren de situatie alleen maar."
Op jonge leeftijd, zo rond hun zevende of achtste, worden kinderen zich volgens Pardoen al bewuster van hun lichaam ten opzichte van anderen. Ze wil ouders daarom meegeven vanaf dat moment over het menselijk lichaam te praten. "Neem daarbij ook het beeld van de (sociale) media serieus", zegt ze. "Leg uit dat veel van wat je ziet gephotoshopt is, dat sommige influencers niet eens echt bestaan."
Vaak weten kinderen dat niet en reageren ze geschrokken als ze ontdekken dat niet alles wat ze zien klopt. "Zij proberen het leven te begrijpen op basis van wat ze in de echte wereld zien", zegt Pardoen. "Ze beseffen niet dat er een parallelle online wereld bestaat die helemaal kunstmatig is. In de media zie je bijna geen doorsnee lichamen, daarvoor moet je naar een naaktstrand of een naturistencamping."
Ook iets wat nep is kan ons beïnvloeden
Maar door al die geperfectioneerde beelden, photoshop en filters zijn jongeren gewend geraakt aan dit schoonheidsideaal, zegt Valkenburg. "Zulke geperfectioneerde beelden kunnen de mentale gezondheid van kwetsbare jongeren schaden."
Het maakt daarbij niet eens uit of een afgebeelde persoon echt bestaat. "We schrijven menselijke eigenschappen toe aan AI-toepassingen zoals robots en virtuele modellen", zegt de hoogleraar. "En ze kunnen sterke gevoelens oproepen als bewondering, jaloezie en medelijden."
Ze vergelijkt dit met de manier waarop we films kijken en boeken lezen. "Maar bij films besef je sneller dat wat je ziet niet echt is. En zelfs als we weten dat wat we zien niet echt is, we kunnen er tóch sterk door beïnvloed worden."
Instagram-moederbedrijf Meta heeft recent beloofd dat AI-beelden binnenkort door de plaatser als zodanig gelabeld moeten worden. Dan moet voor iedereen duidelijk zijn of een persoon op de foto echt bestaat of niet. "Of het gaat helpen is maar de vraag", zegt Pardoen. "Het helpt opvoeders in elk geval om kinderen erop te wijzen en om het gesprek aan te gaan over nepbeelden. En stel de vraag: wat doet het met je als je naar zogenaamd perfecte mensen kijkt"
NUjij: Uitgelichte reacties