Kabinet-Wilders gaat er komen: zó houden we het bij de constitutionele les

Nu NSC bereid is om gedoogsteun te geven aan een kabinet Wilders, zal dat er waarschijnlijk wel komen. Het verslag van informateur Plasterk bevat een lijst van zeven goede bedoelingen ten aanzien van de Grondwet en rechtsstaat. In essentie spreken de vier fractievoorzitters uit dat zij zich hieraan zullen houden in hun plannen en activiteiten. Dat is mooi natuurlijk, maar dat hebben ze ook al gedaan toen ze werden beëdigd als Kamerlid. Je zou dus verwachten dat ze er nog een schepje bovenop doen door te laten controleren of ze hun intenties ook waarmaken.

Maar dat gebeurt niet.

Volgens ons kan er gemakkelijk en snel zo’n controlemechanisme worden ingevoerd. We kunnen een Constitutioneel College oprichten dat de Tweede en Eerste Kamer adviseert over de grondwettigheid van wetsvoorstellen die al door beide Kamers zijn aanvaard. Zo’n advies wordt uitgebracht als één vijfde deel van de leden van een Kamer – dus 30 Tweede Kamerleden of 15 Eerste Kamerleden – daarom vraagt.

Op die manier wordt deze mogelijkheid ook aan oppositiepartijen geboden. Als het Constitutioneel College vindt dat het wetsvoorstel in strijd is met de Grondwet, krijgen de Kamers de gelegenheid om de tekortkomingen alsnog weg te nemen. Als de Kamers geen wijzigingen willen doorvoeren blijft het wetsvoorstel op de plank, totdat de Grondwet zodanig zal zijn aangepast dat het wetsvoorstel daarmee wel verenigbaar is.

Aangezien het Constitutioneel College als adviseur van de beide Kamers optreedt, kunnen de benoeming en werkwijze in hun Reglementen van Orde worden opgenomen. Daarvoor is geen tijdrovende wijziging van de Grondwet of de wet nodig, de Kamers kunnen hun Reglement namelijk zelf aanpassen. In de Reglementen leggen zij zichzelf dan de verplichting op om een wetsvoorstel dat door het College is afgekeurd in portefeuille te houden totdat de noodzakelijke grondwetsherziening zal zijn doorgevoerd. In het Constitutioneel College zullen personen worden benoemd die over de noodzakelijke constitutionele expertise beschikken.

Discussie over grondwet opwekken

Bij een grondwetsherziening moet de Tweede Kamer worden ontbonden en moeten nieuwe verkiezingen plaatsvinden. Omdat grondwetsherzieningen in Nederland meestal technische exercities zijn en de herzieningsverkiezingen worden gecombineerd met de reguliere Kamerverkiezingen, spelen discussies over wijzigingen in de Grondwet daarin meestal geen rol. Maar een door het Constitutioneel College afgewezen wetsvoorstel zal ongetwijfeld leiden tot een levendige discussie. En dat is precies wat de grondwetgever voor ogen stond bij zo’n Kamerontbinding in het kader van de grondwetsherziening.

Dat zo’n constructie goed kan werken, blijkt uit de positieve ervaringen die daarmee in Frankrijk in de periode 1946-1958 zijn opgedaan. In Frankrijk was men destijds op zoek naar een oplossing die het primaat van het parlement intact zou laten, maar ook zou garanderen dat wetgeving in overeenstemming was met de Grondwet. Het Constitutionele Comité is in die periode maar een paar keer om advies gevraagd. Dat zou kunnen wijzen op een gebrek aan relevantie. Maar juist de mogelijke betrokkenheid van het Comité zorgde ervoor dat het parlement zijn constitutionele huiswerk goed deed, zodat het Comité er zelf niet meer aan te pas hoefde te komen.

Het is dan ook de moeite waard om deze oplossing nu in Nederland in te voeren, zodat we zeker weten dat het kabinet-Wilders bij de constitutionele les gehouden wordt.

Lees ook:

Volgens Plasterk is ‘overeenstemming niet uitgesloten’ tussen formerende partijen

NSC wil niet in een kabinet met de PVV vanwege uitspraken en standpunten van Geert Wilders uit het verleden. Een meerderheidskabinet met PVV, VVD, NSC en BBB zit er niet in.

Een hof optuigen hoeft niet, schrap liever het verbod op toetsing aan de grondwet

Het wordt steeds belangrijker om wetgeving aan de grondwet te kunnen toetsen, maar een consitutioneel hof is daarvoor te omslachtig, schrijft Bart Wernaart.