‘Angstcultuur en giftige werksfeer komen ook door top ministerie VWS’, Arbeidsinspectie doet onderzoek

,,Zwarten moeten niet zo zeuren”, dat zou een medewerker van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport te horen hebben gekregen van een collega. De ambtenaar klaagde erover bij vakbond FNV. Het is een van de vele voorbeelden die de bond binnenkreeg over wangedrag op de werkvloer van het ministerie. De FNV heeft de meldingen niet gecontroleerd.

In het dinsdag verschenen rapport staan tal van klachten over discriminatie. Mensen zouden ‘racistische opmerkingen tussendoor maken’ en mensen van niet-Nederlandse afkomst zouden worden geïntimideerd. Een van de ambtenaren meldde dat anderen ‘grappen maken over mijn beperking’.

Medewerkers van het ministerie maken in het rapport ook melding van seksueel grensoverschrijdend gedrag. ,,Een collega legde zijn hand op mijn bil. Dit heeft geen gevolgen gehad”, zegt iemand bijvoorbeeld. Anderen spreken van seksueel getinte opmerkingen.

Intimidatie is een ander veelgenoemd probleem bij het ministerie. Mensen zeggen dat ze worden toegeschreeuwd, uitgelachen en gekleineerd. Ze klagen over onrealistische deadlines, of zeggen dat ze pas op het laatste moment horen van een vergadering, zodat ze zich niet kunnen voorbereiden. Er zou sprake zijn van vriendjespolitiek. Ook zouden mensen worden buitengesloten, genegeerd en ondermijnd.

Ook binnen het traineeship New Professionals Programma van VWS is sprake van ‘een angstcultuur’, vertelt een van de voormalige deelnemers. Trainees zouden zich niet durven uit te spreken, omdat ze bang zijn ontslagen te worden. ,,Als je kritiek geeft op het programma of de begeleiding, dan word je weggezet als een probleem.”

Volgens de vakbond wordt grensoverschrijdend gedrag in bijna twee op de drie gevallen veroorzaakt door een leidinggevende. Ongeveer een derde van de gevallen wordt toegeschreven aan een collega. Een op de drie ambtenaren voelt zich niet vrij om in een overleg een afwijkende mening te geven en ruim een kwart voelt zich niet respectvol behandeld.

Meer dan een derde durft een collega of leidinggevende niet aan te spreken op ongewenst gedrag. Volgens de bond overweegt meer dan een kwart van de ondervraagde medewerkers ergens anders werk te zoeken. Meer dan twintig medewerkers melden dat ze suïcidale gedachten hebben gekregen.

FNV roept de landelijke politiek op om actie te ondernemen en ervoor te zorgen dat de overheid een sociaal veilige omgeving is om te werken. De vakbond bood dinsdagmiddag Tweede Kamerleden een manifest aan. De vakbond wil onder meer dat van bovenaf kan worden ingegrepen als meldingen van misstanden binnen een ministerie niet voldoende worden opgepakt. Ook willen ze dat leidinggevenden die zich schuldig maken aan een onveilige werksfeer ‘direct vervangen worden door leidinggevenden met de juiste training en capaciteiten’.

De problemen spelen volgens het onderzoek vooral bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG). Ook de afdeling Plaatsvervangend Secretaris Generaal Directies (PSGD) wordt genoemd. Binnen de ambtelijke organisatie is dat de afdeling van de op een na hoogste persoon op het ministerie, na de secretaris-generaal.

De Nederlandse Arbeidsinspectie startte na een melding van de FNV een onderzoek naar mogelijk ongewenst gedrag op het ministerie van VWS. Dat onderzoek zit nog in de beginfase.

De FNV had eind vorig jaar een eerste rondgang gehouden onder ongeveer honderd medewerkers van het ministerie. Hier werken enkele duizenden mensen. In die rondvraag kwamen berichten over grensoverschrijdend gedrag naar voren. FNV zei toen dat het niet ging om de politieke top, maar om leidinggevenden op een lager niveau. De top van het ministerie werd op de hoogte gebracht van de eerste bevindingen, maar greep volgens de bond niet genoeg in.

Bij verder onderzoek, waar bijna zeshonderd ambtenaren aan meededen, kwamen meer meldingen over de (sub)top van het ministerie. ,,De verhalen die wij kennen, doen op geen enkele manier onder voor de excessen bij de publieke omroep. Het is alarmerend dat zich tot aan de top toe daders bevinden. Dat zijn nu juist de mensen die het goede voorbeeld moeten geven”, aldus de FNV.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Grensoverschrijdend gedrag speelt niet alleen bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) maar ook bij andere ministeries, provincies en gemeenten, meent FNV-vicevoorzitter Kitty Jong. De vakbond wil dat de politiek ingrijpt. ,,Het onderwerp wordt steeds groter. Ik hoop dat ook andere ministeries hier zelf proactief mee aan de slag gaan.”

Het ministerie van VWS kondigde volgens haar na de uitkomst in december een ‘diepgravend onderzoek’ aan maar de vakbond kreeg nog geen signalen dat dit onderzoek is gestart. ,,Dus hebben we het zelf maar gedaan.”

Rabin Baldewsingh, de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR), vindt het tijd dat de ambtelijke top van alle ministeries met ene stappenplan komt tegen ongewenst gedrag, discriminatie en racisme. Hij wil ‘een goed onderzoek’ vanuit VWS zodat er volgens hem een ‘goed actieprogramma’ kan komen. ,,Het komt veel te vaak voor dat een rapport onbesproken blijft. Het probleem moet bij de wortel beetgepakt, anders blijft het sudderen en dat zal grote gevolgen hebben voor het werkklimaat van ambtenaren en hun privésfeer.”

Baldewsingh constateert dat het FNV-onderzoek het ‘zoveelste signaal is dat past in een trend’. Hij verwijst naar eerdere voorbeelden van ongewenst gedrag bij onder meer de ministeries van Buitenlandse Zaken en Sociale Zaken en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). De coördinator zegt ook al in het verleden te hebben gepleit voor een onderzoek naar wangedrag op alle twaalf ministeries. ,,Dat hebben ze niet aangedurfd, dan zie je dat dit soort dingen bekend worden.”