Op pad met de Haarlemse Bomenridders: ‘Wie zijn wij mensen om een boom te vernielen?’

“Oh, nee toch?”, vraagt Harry Hobo zijn vrouw als ze de kade van de Kolksluis in Spaarndam oplopen. “Zijn we het meetlint vergeten?” Na een korte zoekactie in haar zakken vindt Agnes Berkemeijer de centimeter. Ze loopt naar één van de zeven lindes op de kade en trekt het meetlint om de bast van de boom. “Zestig centimeter! Maar als ik hoger op de bast zou meten, zou die nog dikker zijn.”

Dat deze bomen er staan, is mede te danken aan het echtpaar, oftewel de Haarlemse Bomenridders. Nog vóór de coronapandemie viel het besluit dat de kademuren van de oudst werkende sluis in Europa vervangen moesten worden. Dit ten koste van zeven grote kastanjebomen, die meer dan een eeuw oud waren, en daarmee een monumentale status hadden.

Tien meter grote stofzuigers

De Bomenridders startten een procedure bij de gemeente Haarlem, uiteindelijk werd zelfs Rijkswaterstaat erbij gehaald. Hobo: “Die heeft de wortels uitgegraven met twee meter grote stofzuigers, waanzinnige machines. En tien man erbij die tekeningen maakten, technische constructies verzonnen om de bomen te behouden.” Het mocht niet baten. De kastanjebomen moesten wijken.

Toch wisten de Haarlemse Bomenridders succes af te dwingen na de nederlaag, samen met omwonenden. De boom waar Berkemeijer met haar meetlint staat, is een van de zeven nieuwe lindes die ter compensatie zijn geplant. Die zijn een stuk dunner dan hun voorgangers. “Maar ook deze lindes zullen groot worden”, zegt Berkemeijer. “Ze zijn resistenter tegen ziektes. En bovendien trekken ze veel insecten aan.”

Het belang van bomen

Meer biodiversiteit is slechts een van de voordelen die bomen een stad bieden. Denk aan de gevolgen van klimaatverandering, zoals hitte, droogtes en overstromingen. Een boom zorgt voor verkoeling en wateropslag en -afvoer. Ook zijn bomen goed voor de gezondheid: wie een boom in de buurt heeft, beweegt meer en heeft minder kans op psychische aandoeningen.

Maar in Haarlem gaat het al decennia slecht met de bomen. Sterker nog, Haarlem is een van de meest ‘versteende’ gemeentes volgens milieuorganisatie Natuur&Milieu. Daarom besloten Hobo en Berkemeijer in 2009 de stichting Bomenridders op te richten. Een van hun grootste successen was het overhalen van de gemeente om een inentingsprogramma te starten voor iepen in de stad, in 2020. Daarmee zijn duizenden iepen in Haarlem gered van de gevreesde iepziekte.

Zodra in de gemeente een boom gekapt dreigt te worden, onderneemt het stel actie: handtekeningen verzamelen bij buurtbewoners, hoorzittingen aanvragen bij de gemeente, bodemonderzoek laten uitvoeren en met alternatieven komen. Kan dat nieuwe fietspad niet een meter verderop komen, zodat er niet tientallen bomen gekapt hoeven te worden?

“Heel vaak is behoud van een boom mogelijk”, zegt Hobo. “Maar je merkt dat bomen bij de gemeente en bouwbedrijven vaak nog onderaan het prioriteitenlijstje staan. Er wordt niet naar omgekeken.”

13.000 spookbomen

Dat gold al helemaal voor de Haarlemse spookbomen, zoals Hobo ze noemt. Gebladerde reuzen die vijftig jaar of ouder zijn en dus niet zomaar gekapt mogen worden, maar niet op de beschermde bomenlijst van de gemeente stonden. In Haarlem waren dat er 13.000, weet Hobo. Een paar jaar geleden telde hij ze, mat ze op, en zette ze op een online kaart. Met die informatie stapte hij uiteindelijk naar de gemeente. “Nu zijn ze toegevoegd aan de lijst van beschermde bomen.”

Het duo staat nu in de Parklaan, hartje Haarlem. Aan beide kanten van de weg staan zo’n dertig bomen. “Ook dit waren spookbomen”, zegt Hobo. Hij wijst naar een berg opgegraven zand, waar de riolering wordt vervangen. “Staat een boom niet op de lijst, dan kan die eigenlijk gelijk gekapt worden. Ook als die er wel op staat, is dat geen garantie tegen kap. Bij een bouwproject wordt eerst de bebouwing getekend. Bomen staan vooral in de weg.”

Kleine mensen, grote bomen

Hobo, ict-docent op het mbo, en afgestudeerd Neerlandica Berkemeijer, hebben hun handen vol aan boombescherming. “Mensen bellen ons op als ze horen dat er een gekapt gaat worden, ook in het weekend”, zegt Berkemeijer. “Op onze site staan instructies om een bezwaar in te dienen bij de gemeente, maar voor veel mensen is die procedure ingewikkeld. Het komt erop neer dat wij soms tientallen uren in het beschermen van één boom stoppen, die alsnog wordt gekapt.”

Toch blijft het stel strijdbaar, zegt Hobo. “Als mens voel je je klein tegenover zo’n grote boom van soms tientallen meters groot. Het is een stuk natuur dat uit zichzelf groeit en honderden, soms duizenden jaren oud kan worden. Die boom betekent veel voor de leefomgeving van buurtbewoners. Wie zijn wij als mensen om een boom te vernielen?”

Lees ook:
Op het snikhete stationsplein van ‘meest versteende stad’ Haarlem mist men de bomen
Op hete dagen maken grote bomen een wereld van verschil. Dat blijkt ook in Haarlem, onlangs uitgeroepen tot meest versteende stad van Nederland.