In het rapport zijn achttien varianten uitgewerkt. Vrijwel elke optie is minder gericht en daardoor duurder. Juist mensen met een kleine portemonnee, die het meest van toeslagen afhankelijk zijn, kunnen erdoor geraakt worden.
Bovendien duurt het, afhankelijk van de variant waar de politiek voor kiest, in elk geval meerdere kabinetsperiodes voordat zo'n alternatief goed en wel werkt.
In 2024 ontvangen acht miljoen mensen in totaal 20 miljard euro aan toeslagen. Veel partijen willen af van het toeslagenstelsel. Mede door het toeslagenschandaal is de afkeer tegen het ingewikkelde systeem gegroeid. Het stelsel zorgt ervoor dat mensen uiterst gericht inkomensondersteuning van de overheid krijgen.
Maar juist door die precisie is het stelsel erg complex. Als iemand onverwacht te veel toeslagen ontvangt, moet diegene voorgeschoten toeslagen terugbetalen.
"Het is belangrijk toe te werken naar een eenvoudiger stelsel waarin meer werken meer loont", zegt demissionair staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen en Douane). "Ook willen we dat mensen niet meer geconfronteerd worden met hoge terugvorderingen."
Drie richtingen denkbaar
Een nieuw kabinet kan volgens het rapport grofweg uit drie richtingen kiezen: het hele stelsel afschaffen met een alternatief voor toeslagen, specifieke opties voor elk van de drie toeslagen (huurtoeslag, zorgtoeslag en het kindgebonden budget) of het huidige stelsel fundamenteel aanpassen. De toeslagen kunnen worden vervangen door bijvoorbeeld een grote belastingkorting of worden gebundeld in één centrale basisbehoeftetoeslag.
Maar het rapport geeft een nieuw kabinet ook een breed scala aan andere mogelijkheden. In plaats van huurtoeslag kunnen de huren bijvoorbeeld worden gematigd. De overheid compenseert verhuurders hier dan voor.
Toeslagen aanpassen is 'makkelijker gezegd dan gedaan'
Toeslagen herzien, aanpassen of afschaffen is hoe dan ook "makkelijker gezegd dan gedaan", wordt duidelijk uit het rapport. In veel gevallen wordt de steun minder gericht. De doelgroep wordt groter en mensen met de kleinste portemonnee krijgen niet altijd meer de meeste steun. Nieuwe regelingen zijn vaak duurder en het overstappen zal de overheid sowieso veel geld kosten. Dit zal bovendien lang duren.
De invoering van één genoemd alternatief voor de huurtoeslag zal zeker dertig jaar duren. Hoewel dit een uitschieter is, eisen bijna alle varianten jaren aan voorbereidingstijd en invoering. Daarbij moet de wet die zo'n hervorming mogelijk maakt ook nog worden behandeld in beide Kamers.
Omdat het alternatief voor de kinderopvangtoeslag al verder is uitgewerkt in de vorm van bijna gratis kinderopvang, is die toeslag als enige niet meegenomen in het rapport. Overigens vinden planbureaus CPB en SCP dat dit kabinetsplan aan alle kanten rammelt.
NUjij: Uitgelichte reacties