Jullie werden vanochtend iets voor zessen gewekt door het luchtalarm. De afgelopen dagen hadden jullie van veel inwoners van Kyiv gehoord dat zij amper nog de schuilkelder ingaan als het luchtalarm klinkt. Waarom gingen jullie nu dan wel?
Matthijs: "Je hebt twee typen luchtalarm in Oekraïne. Het eerste type gaat af zodra ergens in Rusland of Belarus straaljagers opstijgen. Die straaljagers kunnen supersnelle hypersonische raketten afvuren waardoor je amper nog tijd hebt om te schuilen. Dus zodra ergens zo'n straaljager opstijgt, gaat meteen in heel Oekraïne het luchtalarm af."
"Maar dat is dus totaal geen gericht alarm, de raketten zouden dan overal in Oekraïne kunnen vallen. De meeste mensen in Kyiv gaan daar niet meer de schuilkelder voor in. Want dat gebeurt haast elke dag - of nacht - wel. Vaak meermaals per dag, vaak een paar uur lang. Dan zou je op een gegeven moment helemaal gek worden."
En het tweede type luchtalarm? Wanneer gaan de inwoners van Kyiv dan nog wel de schuilkelder in?
"Wanneer er kruisraketten worden afgevuurd, is veel duidelijker welke richting die opgaan. Dan is het luchtalarm al veel specifieker. Bovendien hebben de Oekraïners allemaal Telegram-groepen waarin vooral particulieren op vrijwillige basis al sinds het begin van de oorlog waarschuwen waar raketten naartoe vliegen."
"Inmiddels zijn ze daar heel goed in geworden, dus er staat specifiek vermeld waar een raket op dat moment vliegt en welke richting die opgaat. Zo kun je bijna realtime volgen waar de raketten naartoe gaan. Op basis van die informatie besluiten de Oekraïners soms toch maar wel de schuilkelder in te gaan."
NU.nl in Oekraïne
Op 24 februari is de grote Russische invasie in Oekraïne precies twee jaar geleden. NU.nl-journalisten Matthijs le Loux en Bas Scharwachter zijn daarom momenteel in Oekraïne om verslag te doen van het dagelijks leven in het door oorlog verscheurde land. Hun reportagereis wordt mede bepaald door de lezerstips en -vragen die jullie instuurden. Hun verhalen en video's publiceren we op en rond de 24e op NU.nl.
En dat gebeurde vanochtend dus. Hoe ging dat precies?
"Zoals gezegd gaat haast elke dag het luchtalarm af, dus wij waren erop voorbereid dat dit ook tijdens ons verblijf in Oekraïne zou gebeuren. Mijn collega Bas en ik hadden afgesproken om de allereerste keer dat het luchtalarm zou afgaan sowieso even de schuilkelder in te gaan. Zelfs als het zo'n algemeen luchtalarm zou zijn, simpelweg om het eens mee te maken."
"Maar sinds onze aankomst in Oekraïne afgelopen zondag hadden we het luchtalarm nog niet gehoord. Geen enkele keer. Best een vreemde gewaarwording, want je zit er toch op te wachten. Al hoop je stiekem natuurlijk nog altijd dat het luchtalarm nooit hoeft af te gaan."
"We hebben altijd een 'grab bag' met belangrijke spullen naast ons bed staan. Die heb ik meteen gepakt en ik heb snel mijn kleren aangetrokken. Zo kost het je maar een minuutje voor je je kamer uit bent en de schuilkelder in kunt."
Ging iedereen in jullie hotel de schuilkelder in?
"Nee. Wij zaten er met een man of zeven, voornamelijk buitenlandse hotelgasten. Onze fixer (de lokale assistent van Bas en Matthijs, red.) is als Oost-Oekraïner veel ergere dreiging gewend. Hij sliep ook in ons hotel, maar draaide zich nog eens lekker om."
"Het hotelpersoneel leek ook niet echt onder de indruk. De dame die normaal gesproken elke dag het ontbijt serveert, liep de schuilkelder in en uit om koffie voor ons te regelen. Best raar om te zien, eigenlijk."
Maar Kyiv werd wel vandaag echt onder vuur genomen, toch? Waarom nam dan nog steeds niet iedereen het serieus?
"Onze fixer legde uit dat ons hotel heel dicht bij het Maidanplein staat, midden in het centrum van Kyiv. Die plek heeft zo ongeveer de beste luchtverdediging van het land. Dus de fixer dacht: 'We zijn hier behoorlijk veilig, het zal hier allemaal wel loslopen.' Vanuit de kelder hoorden we ook de knallen van het luchtafweersysteem. Een scherpe plof, alsof er steeds een zware deur dichtvalt."
En toch vielen er vanochtend vier doden en ruim veertig gewonden in Kyiv.
"Ja, maar dat kwam niet direct door een raketinslag. Het luchtafweersysteem deed z'n ding en schoot de raketten kapot. Maar het puin dat door die explosie uit de lucht viel, heeft alsnog grote schade aangericht aan een flatgebouw. Het was dus geen directe treffer, maar een soort 'nevenschade'."
Na drie uur luchtalarm konden jullie eindelijk de kelder uit. Toen zijn jullie naar dat flatgebouw gereden. Hoe was dat voor jullie?
"Dan word je wel even met je neus op de feiten gedrukt. De dag ervoor hadden al die mensen in Kyiv ons immers verteld dat ze amper nog de kelder ingaan omdat het allemaal wel losloopt. Daardoor waren we zelf ook wat blasé geworden."
"Maar zodra je dan naar zo'n plek toe rijdt, besef je weer dat het gevaar er nog wel degelijk is. Er gaan gewoon mensen dood. Dat maakt dan wel impact op je."
Tientallen raketten op vijf regio's
De Russen vuurden woensdagochtend tientallen raketten en drones af op de regio's Kyiv, Lviv, Mykolaiv, Dnipro en Kharkiv. In totaal vielen er vijf doden en zo'n vijftig gewonden, de meesten in Kyiv. Tientallen huizen, appartementencomplexen, auto's en een ondergrondse gaspijplijn raakten beschadigd door raketinslagen of het onderscheppen van raketten.
Matthijs: "Eind december was er ook zo'n golf van grote aanvallen op verschillende steden. Het zijn er de ene keer wat meer, de andere keer wat minder. Mensen in Kyiv hadden ons al gewaarschuwd: dat er nu een paar dagen geen luchtalarm klinkt, betekent waarschijnlijk dat de Russen hun raketten aan het opsparen zijn voor een grotere aanval. Zo'n grote aanval maakt meer indruk dan steeds één raket tegelijk. En hoe meer raketten Rusland tegelijkertijd afvuurt, hoe groter de kans dat er eentje door de luchtverdediging van Kyiv heen breekt."