Een gezonde toekomst met minder roken, alcohol en obesitas. Vijf jaar geleden sloot het kabinet het Nationaal Preventieakkoord om gezonder leven te stimuleren, maar daar komt bar weinig van terecht. Alle ambities worden niet gehaald, blijkt uit een groot eerste onderzoek van het RIVM in opdracht van het kabinet. "Een heel pijnlijke boodschap, dit kan zo niet verdergaan", zegt demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid).
Vijf jaar geleden sloten tientallen maatschappelijke organisaties met het kabinet het Nationaal Preventieakkoord. Het akkoord moet ervoor zorgen dat over ruim twintig jaar (in 2040) roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik drastisch zijn teruggedrongen. Tientallen miljoenen worden er jaarlijks ingestopt.
Het RIVM deed in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid een eerste, uitgebreid onderzoek naar het effect én de ambities die in 2040 moeten worden gehaald. De conclusie: of het nu gaat om roken, overgewicht of alcoholgebruik: de gezondheidsdoelen worden stuk voor stuk niet gehaald.
Pijnlijke boodschap
"Een heel pijnlijke boodschap", reageert Van Ooijen. "Toen ik de resultaten zag, moest ik echt even slikken. We moeten eerlijk zijn: op sommige onderwerpen worden gewoon nul resultaten geboekt."
Roken
Alleen als het gaat om het terugdringen van roken is er de afgelopen jaren een daling te zien die zich ook in de toekomst doorzet. Maar het doel voor 2040 - nog maar maximaal 5 procent van de volwassen rookt - wordt niet gehaald. Volgens de berekeningen van het rijksinstituut rookt ongeveer 10 procent van de volwassenen straks nog: twee keer zoveel dus.
Ook een rookvrije generatie onder jongeren tot 16 jaar is niet haalbaar.
Nog veel slechter
Als het om het terugdringen van alcohol gaat, is de situatie nog slechter. De afgelopen jaren is nauwelijks een daling te zien. En ook op het gebied van het aanpakken van overgewicht gaat het niet de goede kant op. Er is nog altijd een stijging van het aantal mensen met overgewicht, terwijl het kabinet juist had gehoopt dat het aantal mensen met overgewicht zou dalen door het preventieakkoord.
In 2040, zo is de verwachting, is ruim 55 procent van de volwassenen nog te zwaar. Nu is dat 50 procent. Onder de kinderen zal dat nog 14 procent zijn.
"Dat leidt tot een enorme gezondheidsschade", stelt een geschrokken Van Ooijen. "Uiteindelijk sterven 35.000 mensen elk jaar vroegtijdig als gevolg van roken, overgewicht en alcohol." En alle ziektes die erdoor veroorzaakt worden kosten ons ook heel veel geld: elk jaar 9 miljard euro, ruim 10 procent van onze totale zorgkosten. "We kunnen niet stilzitten, we moeten echt keihard aan de slag."
Kan zo niet verder
"Op deze manier kan het niet verdergaan", vindt de staatssecretaris. Er zijn de afgelopen jaren weliswaar plannen ingevoerd, zoals het weren van snackbars bij scholen en het verhogen van sigarettenprijzen, maar echt grote maatregelen komen maar niet van de grond. Zoals een specifieke belasting op frisdranken met suiker.
Van Ooijen erkent dat en wijt dat aan de complexiteit en de verschillende belangen die vaak spelen. Hij hoopt dat het volgende kabinet een algehele suikertaks gaat invoeren op zowel dranken als producten.
Veel meer gebeuren
Ook volgens het RIVM zijn extra maatregelen nodig om in de buurt van de kabinetsambities te komen. "Prijsverhogingen werken bijvoorbeeld goed. Gezonde producten goedkoper maken en ongezonde duurder, dat werkt. Denk bijvoorbeeld ook aan de suikertaks. Maar het is ook echt een kwestie van de lange adem."
Helemaal onzinnig noemt het RIVM het preventieakkoord overigens niet. "De afspraken en maatregelen doen wel wat. Als je niets doet, zou het nog slechter gaan met onze gezondheid", zegt een woordvoerder.
Gezondheidsfondsen zoals de Hartstichting, KWF en Longfonds luiden de noodklok. Ze noemen het een zeer zorgelijke situatie. Het is cruciaal dat er versneld wordt en dat er meer stappen genomen worden, luidt de eerste reactie.
