Made in Grunn: Aardappelpoeder van Rixona uit Warffum

Een paar flinke loodsen waar vrachtwagens binnenrijden om er hun lading af te geven, een stel silo’s ernaast voor de opslag en een schoorsteen met een pluim. Denk je aan een fabriek, dan ontstaat in je hoofd al gauw het plaatje zoals Rixona in Warffum eruitziet.

Wat eenzaam staat het bedrijf tussen de uitgestrekte akkers op het Hogeland, aan de Westervalgeweg tussen Warffum en Den Andel. Het is al van verre te herkennen aan de wolk witte waterdamp die als een dot watten aan de hoge pijp vastgeplakt lijkt.

Zo’n honderd jaar bevindt de fabriek zich al op deze plek. We hebben het hier dus over een Gronings industrieel icoon dat er in de jaren twintig werd neergezet door landbouwbroers Willemsen. Die gingen er in de buurt verbouwde doperwtjes, boerenkool en andere groenten drogen en vruchtendranken produceren.

Dat gebeurt allang niet meer bij Rixona, of beter Aviko Rixona, want het bedrijf behoort sinds 1985 tot dit voedingsmiddelenconcern, dat op zijn beurt weer onderdeel is van agri-multinational Cosun. Rixona maakt sinds midden jaren 50 aardappelpoeder, granulaat in vaktermen.

Veel mensen kennen Rixona als fabrikant van Raspatat. Plantmanager Jan Zijlstra (64) moet bij herhaling die misvatting rechtzetten. Raspatat komt al tijden niet meer uit Warffum, legt hij uit. ‘We maken wel het poeder ervoor’, zegt Zijlstra. ’Maar Raspatat zelf wordt nu gemaakt in Venray op een Aviko-zusterbedrijf.’

Het poederproduct uit Warffum gaat als basisingrediënt naar tal van fabrikanten van voedingsmiddelen. Die maken er vooral chips van, maar het wordt ook wel toegevoegd aan soepen en sauzen.

Aardappelgranulaat dus. Noem dit geen aardappelmeel, corrigeert Zijlstra. Dat is het namelijk niet. Zo op het eerste gezicht is er niet zoveel verschil, beide zien er uit als fijngemalen poeder. Maar het onderscheid is groot, legt Zijlstra uit.

Aardappelmeel is wat bijvoorbeeld Avebe maakt door cellen van de aardappel open te breken en daar zetmeel uit te halen. ‘Wij zorgen dat het zetmeel juist in de celkernen blijft, zodat het ook opnieuw water kan opnemen. Dat is onze truc.’

Rixona maalt en droogt de aardappel totdat er een ultrafijn talkpoederachtig product ontstaat met korrels ter grootte van 220 micron, twee à drie keer een mensenhaar. ‘Dit poeder bezit nog de karakteristieke smaak en geureigenschappen van de aardappel’, aldus Zijlstra.

En dat is wat vooral snackfabrikanten nodig hebben. Voor hen maakt Rixona verschillende recepturen, elk met hun eigen geschiktheid voor bijvoorbeeld wokkels, nibbits, beertjes of standaardchips. ‘Wij leveren de basis, het poeder proeft gewoon naar aardappel’, aldus Zijlstra.

De chipsfabrikant zorgt met kruiden als paprika- of currypoeder voor de smaak van ’het snackje’, zoals Zijlstra het noemt.

Al wordt het bedrijf omringd door landbouwgronden waar veel aardappelen worden geteeld, Rixona kan er niet zoveel mee. In de klei groeien hoofdzakelijk pootaardappelen, die minder geschikt zijn om te verwerken tot consumptieproducten.

De 135.000 ton aardappelen die de Rixona jaarlijks verwerkt komen veelal uit de Veenkoloniën en Noord-Duitsland. Veertigduizend vrachtwagens afgeladen met aardappelen.

Goed voor miljoenen zakken chips, waarvan de consumptie met de toegenomen welvaart een enorme vlucht heeft genomen. Ongezond al die chips? ‘Wel als je er dagelijks een kilo van eet’, lacht Zijlstra. ‘Maar het is ook helemaal niet slecht wanneer je eens onder een voetbalwedstrijd een zak op tafel zet.’

Zijlstra zelf zit al 48 jaar in het aardappelpoeder. Hij begon als onderhoudsmonteur bij Rixona en klom op tot bedrijfsleider. Onder zijn mede-verantwoording werd de Rixona-vestiging omgevormd van compleet bedrijf met een verkoop- en distributieapparaat naar louter productievestiging.

‘Het moest een zeer efficiënte locatie worden. Dat hebben we gedaan met een methodiek die is ontwikkeld door Toyota. Japanse professoren hebben ons erin begeleid.’

Alles was erop gericht verliezen te elimineren. Zijlstra: ‘Energieverliezen, productieverliezen, lekverliezen, arbeidsverliezen, noem maar op.’

Alle voorschriften en procedures werden tot in detail vastgelegd. Zelfs de ophangplekken voor de bezems werden op een A4-tje beschreven.

Zijlstra’s tijd bij Rixona zit nu op, hij gaat binnenkort met pensioen en laat het bedrijf met een goed gevoel achter. Ondanks al die jaren dat Zijlstra zich voor Rixona inspande is hij er geen chipsliefhebber door geworden: ‘Ik eet liever nootjes.’