Plasticfabriek in Antwerpse haven komt er toch, ondanks zorgen over Nederlandse natuur

De Britse miljardair Jim Ratcliffe, eigenaar van chemieconcern Ineos, heeft na een spannend half jaar toch zijn zin: Vlaanderen verleent een nieuwe vergunning voor de bouw van een fabriek van Ineos in de haven van Antwerpen. Vorig jaar sneuvelde de vergunning op de stikstofuitstoot van het project, nadat onder meer de Nederlandse provincies Zeeland en Noord-Brabant bezwaar hadden gemaakt.

Het Britse Ineos wil voor 4 miljard euro een grote plasticfabriek bouwen in de haven van Antwerpen. Het project is controversieel: Antwerpen en Vlaanderen zien een investering die honderden banen oplevert en de positie van de Antwerpse haven versterkt. Tegenstanders zoals milieuorganisaties zijn echter kritisch op het voornemen om meer nieuw plastic te produceren, in plaats van te recyclen. Ook vrezen ze de effecten op de natuur van de stikstofuitstoot van de fabriek.

Lees ook Nederlandse stikstofbezwaren leggen miljardenproject in haven van Antwerpen stil

Noord-Brabant en Zeeland sloten zich in 2022 aan bij een grote procedure tegen de vergunning voor het bedrijf. Dit omdat stikstofuitstoot van het project ook in Nederland zou neerslaan, op het heuvelachtige bosgebied De Brabantse Wal bij Bergen op Zoom. De gevolgen voor dit natuurgebied, dat reeds overbelast is door stikstof, zouden niet genoeg in kaart zijn gebracht, aldus de provincies. De Belgische rechter ging daar in augustus 2023 in mee en oordeelde dat beter uitgelegd moest worden dat de gevolgen voor de natuur beperkt blijven.

Ratcliffe dreigde daarna onder meer in interviews met stopzetting van het hele project. Ook vroeg hij zich af of Europa „überhaupt nog een chemiesector” wilde hebben. De Vlaamse regering garandeerde de Brit dat er snel een nieuwe vergunning zou komen. Ook stond ze garant voor honderden miljoenen euro’s aan bankfinanciering, omdat na het sneuvelen van de vergunning geldschieters niet zomaar meer krediet wilden verstrekken voor het project.

De nieuwe vergunning kwam er afgelopen zondag, waarna maandag meteen de bouwwerkzaamheden werden hervat. De Vlaamse regering wees er daarbij op dat Ineos inmiddels beter had aangetoond dat de stikstofeffecten van het project miniem zullen zijn. Ook moet het bedrijf binnen tien jaar de installaties klimaatneutraal hebben gemaakt. Vrijdagavond had een belangrijk adviesorgaan van de regering al een positief advies gegeven over de vergunningsaanvraag.

‘Hallucinant’ besluit

Desalniettemin kan het besluit rekenen op veel kritiek. Mieke Schauvliege, Vlaams parlementslid voor Groen, spreekt van een „hallucinant” besluit. „Aan de vergunning is in wezen niets veranderd. Het is: u vraagt, wij draaien.” Volgens haar zat de voorwaarde om binnen tien jaar klimaatneutraal te werken altijd al in de vergunning.

Ook verschillende milieuorganisaties zijn kritisch: het is bijvoorbeeld al duidelijk dat Mobilisation for the Environment (MOB), de Nederlandse stichting van Johan Vollenbroek, bezwaar gaat maken tegen de nieuwe vergunning, net als een aantal andere organisaties.

Noord-Brabant en Zeeland laten beide weten de vergunning te bestuderen. „Daarna zal Gedeputeerde Staten zich buigen over eventuele vervolgstappen”, aldus de woordvoerder van Zeeland.

Voorafgaand aan de nieuwe vergunning is er overleg geweest tussen Vlaanderen en Nederland, zegt een woordvoerder van de Vlaamse minister Demir. Op 13 december is er een bijeenkomst geweest op de Nederlandse ambassade in Brussel. Daarbij waren Demir, de Nederlandse demissionair minister voor Stikstof Christianne van der Wal (VVD), en gedeputeerden van de provincies aanwezig. Demir heeft daar volgens haar woordvoerder opgeroepen grensoverschrijdende stikstofconflicten niet bij de rechter uit te vechten.

Tussen Nederland en België verhardt de discussie over stikstof al langer. Nederlandse provincies hebben al vaker bezwaar gemaakt tegen projecten vlak over de Belgische grens, zoals enkele megastallen vlak bij Noord-Brabant. Andersom ergert België zich eraan dat een concrete stikstofaanpak in Nederland achterwege blijft: België zou ook lijden onder de Nederlandse uitstoot. Ondertussen neemt volgens Demir de uitstoot van België die neerslaat in Nederland de komende jaren wel af. „Wij zijn een stuk verder dan Nederland”, zei Demir in november tegen NRC. Ze hoopt dat de stikstofaanpak in Vlaanderen in 2024 begint. „Nederland is qua stikstofaanpak nog helemaal nergens.”

Lees ook Toch geen gedwongen uitkoop van boerenbedrijven en mestverwerkers in Vlaanderen