De toezichthouder presenteert maandag een leidraad die voorschrijft wat de maximale oversluitboete is die banken mogen rekenen.
Die maatregel volgt op onderzoek van de AFM dat werd uitgevoerd naar aanleiding van eerdere berekeningen van claimorganisatie Oversluitclaim, een initiatief van Michiel Lensink van online hypotheekadviseur ikbenfrits.nl.
Het bedrijf berekende op basis van de nieuwe leidraad dat banken jaarlijks 200 miljoen euro te veel aan boetes doorberekenen aan consumenten. Daarvoor onderzocht ikbenfrits.nl 26.500 dossiers van eigen klanten.
"Het uitgangspunt van het onderzoek van de AFM is dat de banken volgens de wet geen hogere vergoeding mogen rekenen dan de werkelijk geleden schade", zegt Lensink.
Als een klant met een hypotheek overstapt naar een andere aanbieder mag een bank de verloren hypotheekrente in rekening brengen. Veel banken hebben daarbij meer berekend dan wettelijk toegestaan is.
Er gelden sinds half juli strengere regels voor de vergoeding die banken mogen eisen. Dit is opgenomen in de Europese hypothekenrichtlijn.
Vergoeding
Een bank mag in de nieuwe situatie nog steeds een vergoeding vragen. Maar deze 'boete' mag niet hoger zijn dan het bedrag dat de bank daadwerkelijk misloopt door de vervroegde aflossing.
Dan kan het bijvoorbeeld gaan om gemiste rentebetalingen. Maar winstderving mag een financiële instelling niet meetellen.
De leidraad van de AFM moet er nu voor zorgen dat de banken binnen de wettelijke kaders blijven. "Dat is positief nieuws voor de consument", vindt Lensink. "Maar de AFM zegt nergens welke banken er voor welke bedragen de fout in gaan."
Terugbetalen
De financiële waakhond heeft sinds de invoering van de hypothekenrichtlijn de bevoegdheid om te zorgen dat de wet wordt nageleefd. Daarbij werd bepaald dat banken alle oversluitboetes vanaf 14 juli 2016 opnieuw moeten berekenen en zonnodig moeten terugbetalen.
Dat gaat volgens Oversluitclaim echter niet ver genoeg. "Wij vinden dat consumenten die een te hoge boete kregen voor 14 juli 2016 ook vergoed moeten worden", zegt Lensink. "Daarvoor starten we een rechtszaak, gedupeerden kunnen zich melden."
Ikbenfrits.nl en de Consumentenbond doen samen verder onderzoek naar de boeteberekening van alle banken in Nederland. Hierin wordt de methodiek van de banken verder vergeleken met de leidraad van de AFM.
5 miljoen
ABN Amro en Rabobank verwachten beide in totaal zo'n 5 miljoen euro terug te betalen, aan een deel van de respectievelijk ongeveer 15.000 en 10.000 klanten die sinds 14 juli 2016 een oversluitvergoeding hebben betaald.
ING zegde ook toe de kosten van het oversluiten opnieuw te berekenen, eveneens vanaf 14 juli. Hoeveel geld daarmee ongeveer gemoeid is, meldt ING niet.
SNS-moederbedrijf de Volksbank zei de vergoedingen van ongeveer 2.500 klanten te herberekenen. Zij betaalden gemiddeld 2.900 euro per transactie.
De banken gaven daarmee geen gehoor aan de oproep van belangenclub Vereniging Eigen Huis (VEH), die een "moreel appel" deed om de AFM-leidraad met terugwerkende kracht over een periode van minimaal vijf jaar toe te passen.