Voormalig minister van Financiën en Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag begint vandaag aan haar nieuwe baan als VN-coördinator humanitaire hulp en wederopbouw in Gaza. Volgens VN-secretaris-generaal Guterres is ze geknipt voor de baan. Ze spreekt vloeiend Arabisch en vijf andere talen en heeft als voormalig VN-medewerker en diplomaat een berg aan ervaring, met name in het Midden-Oosten.
Haar eerste taak is het op gang brengen van humanitaire hulp voor de meer dan 2 miljoen inwoners van Gaza. Het overgrote deel is door Israël naar het uiterste zuiden van de Gazastrook gedreven. En zelfs in het zuiden zijn ze niet veilig voor de Israëlische bommen en raketten.
Er is een groot tekort aan voedsel, drinkwater en brandstof. De bevolking lijdt onder voedselgebrek en ziektes. "De situatie die ze zal aantreffen is verschrikkelijk", zegt oud-UNWRA medewerker Lex Takkenberg. UNWRA is de VN-organisatie die sinds kort na de oprichting van de staat Israël humanitaire hulp biedt aan Palestijnse vluchtelingen, onder meer in Gaza.
Controles op wapens
Om de hulp goed op gang te brengen, moet Kaag het vertrouwen van de Israëliërs winnen. De hulpverlening schiet nu ernstig tekort omdat Israël elke vrachtwagen met hulpgoederen die Gaza in moet, zelf controleert op wapens, munitie en benzine voor Hamas. "Dat is een enorme bottleneck want het aantal mensen dat Israël daarvoor heeft, is beperkt", zegt Takkenberg.
De VN wil de controles geheel of gedeeltelijk overnemen, zodat vanuit Egypte meer vrachtwagens Gaza in kunnen. Daar is veel diplomatiek overleg voor nodig. Takkenberg denkt dat Kaag, gezien haar kennis en ervaring, deze opdracht mogelijk tot een goed einde kan brengen.
Ook in Rafah, in het zuiden van de Gazastrook zijn vluchtelingen niet veilig:
De wederopbouw is een ander verhaal. De oorlog woedt nog volop. Bronnen bij het Israëlische leger en inlichtingendiensten zeiden gisteren tegen The Guardian dat de strijd nog wel een jaar kan duren. "Zolang de oorlog doorgaat, is er überhaupt niets te herbouwen", zegt Takkenberg. "En een groot deel van Gaza is dusdanig platgebombardeerd dat een herbouwoperatie een enorme uitdaging zal zijn. Een effort van tientallen miljarden en vele jaren."
De enorme hoeveelheden bouwmateriaal zullen vanuit Egypte of andere landen moeten worden aangevoerd. Ook daar zal Israël aan mee moeten werken. "Ik denk dat het de taak van mevrouw Kaag is om de afspraken die daarover gemaakt moeten worden te ontwerpen en uit te onderhandelen met Israël en de andere betrokken partijen."
Mission impossible
Diplomatie-expert Robert van de Roer wijst op nog een moeilijkheid. Kaag is door de VN gestuurd en de relatie tussen Israël en de VN is al decennia moeilijk. Uitlatingen van Kaags baas Guterres aan het begin van de oorlog hebben de zaak nog verergerd.
De VN-topman zei na de aanval van Hamas op 7 oktober dat die aanval "niet in een vacuüm" had plaatsgevonden en dat hij zich ernstig zorgen maakt over de "duidelijke schendingen van het internationale humanitaire recht die we zien in Gaza". Ook zei hij dat Palestijnen lijden onder "56 jaar van verstikkende bezetting". Guterres is daardoor min of meer een persona non grata in Israël, zei Van der Roer gisteren in het NOS-radioprogramma Met het oog op morgen.
Wat in het overleg met Israël ook geen voordeel is, is volgens hem dat Kaag is getrouwd met een Palestijn die als onderminister onder wijlen PLO-leider Yasser Arafat heeft gediend. "Daar staat tegenover dat Kaag zelf ook gezegd heeft dat Israël recht heeft op zelfverdediging binnen internationaal recht. En Kaag heeft ook de steun van Washington, de grote bondgenoot van de Israëlische regering."
De grote vraag is volgens Van de Roer wat Kaag gaat doen als Israël onvoldoende meewerkt aan de hulpverlening voor de inwoners van Gaza. "Dat is echt het delicate punt voor Kaag. Durft zij straks Israël of een andere partij die tegenwerkt de maat te nemen? Het is eigenlijk een mission impossible, Het is absoluut dapper en ik heb me ook laten vertellen dat ze erover nagedacht heeft of ze het wel moest doen."
Unicef-vertegenwoordiger in Pakistan Abdullah Fadil was Kaags rechterhand toen zij tien jaar geleden Syrië wist over te halen om afstand te doen van zijn chemische wapens. "Het lukte haar in een jaar. Dat was gezien de complexe verhoudingen en het feit dat het oorlog was een enorm succes", zegt Fadil. Hij denkt dat dit te danken was aan het vertrouwen dat ze wist op te bouwen, aan de transparantie en het delen van informatie met iedereen, zodra die er was. "Dat heeft haar allemaal geholpen."
De opdracht die ze nu heeft, is volgens Fadil een van de moeilijkste die ze heeft gehad: vanwege de complexiteit van de verhouding tussen Israël en de Palestijnen, vanwege de humanitaire hulp die geleverd moet worden, de vernietiging die plaatsvindt en de betrokkenheid van zo veel landen bij het conflict.
Fadil ziet Kaag als de ideale persoon om deze opdracht op zich te nemen. "Zij is bij uitstek gekwalificeerd, zowel vanuit een professioneel als moreel standpunt bekeken. Ze heeft laten zien dat ze onpartijdig kan zijn en dat ze geen kant kiest in lastige vraagstukken, behalve misschien als het om essentiële waarden gaat die we bij de VN kennen. Dus ja, ik denk dat zij bij uitstek geschikt is, ook al wordt dit misschien de moeilijkste taak waar ze ooit aan begonnen is."
Kaag zal haar eerste rapport over haar werkzaamheden al voor het einde van de maand uitbrengen aan de VN-Veiligheidsraad.
