In het kort
- De rechtbank in Groningen kijkt woensdag naar de problemen rondom het aanmeldcentrum in Ter Apel. De gemeente Westerwolde wil dat de afspraken weer worden nagekomen.
- Er zijn regelmatig meer dan tweeduizend mensen aanwezig in het aanmeldcentrum. Dat leidt ook tot overlast in het dorp.
- De vraag is of het COA zich weer strikt aan de grens van tweeduizend asielzoekers moet houden.
Samenvatting gemaakt met behulp van AI.
Ter Apel lijkt bij aankomst op een dorp zoals er in Groningen veel zijn. Het heeft een kanaal, met aan weerszijden van het water vrijstaande woningen. De dorpskern zelf bestaat uit meerdere supermarkten, bekende winkelketens en enkele eenmanszaken.
Maar Ter Apel is geen typisch Groningse plaats. Bij het zo'n 9.500 inwoners tellende dorp staat een groot asielzoekerscentrum (azc) en het aanmeldcentrum waar de meeste asielzoekers zich als eerste melden. Het azc staat er al sinds 1996 en er mogen maximaal tweeduizend mensen worden opgevangen.
Tenminste, dat is de afspraak die de gemeente Westerwolde destijds maakte met het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). En toen het vorig jaar zó druk was dat er mensen buiten in het gras moesten slapen, werd die afspraak opnieuw onderstreept: er gaan echt niet meer dan tweeduizend mensen in Ter Apel verblijven.
Crisis speelt zich dit jaar vooral binnen poort af
Toch is het sinds oktober weer zo druk dat er geregeld meer dan tweeduizend mensen in Ter Apel zaten. Er moesten zelfs nachtenlang mensen in wachtruimtes van het COA en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) slapen. De drukte is ontstaan door de combinatie van statushouders die nog op een woning wachten, een gebrek aan langdurige opvangplekken en een relatief groot aantal asielaanvragen.
Sinds een maand geleden de nachtopvang in het nabijgelegen Stadskanaal is geopend, hoefde niemand meer in wachtruimtes te slapen. Maar de noodgebouwen die her en der op het terrein zijn gezet, verraden dat het in Ter Apel nog steeds drukker is dan eigenlijk zou moeten. De crisis speelt zich dit jaar vooral af binnen de poorten van het azc.
Beveiliging in dorp en zelf opgerichte burgerwacht
De situatie in het aanmeldcentrum is niet alleen onwenselijk voor de asielzoekers zelf, maar drukt ook zwaar op het dorp. Inwoners en ondernemers trokken al meermaals aan de bel vanwege een toenemend aantal (winkel)diefstallen en andere incidenten.
Een groepje verenigde zich zelfs in een burgerwacht, waarmee ze overlastgevende asielzoekers zelf oppakken. De lokale autoriteiten zeiden eerst dat ze hiervoor begrip hebben, maar maken zich inmiddels ook zorgen dat die situatie uit de hand aan het lopen is. Er zijn al meerdere incidenten geweest, waarbij ook asielzoekers gewond raakten.
De overlast wordt toegeschreven aan een groep van zo'n 250 overlastgevende asielzoekers. Zij komen vooral uit de zogenoemde 'veilige landen' en maken dus weinig kans op een verblijfsvergunning. Maar tot dat besluit definitief genomen is, blijven ze in Ter Apel. Ze melden zich daar immers als eerste en andere gemeenten willen deze groep mensen liever niet opvangen.
De gevolgen van de overlast worden niet alleen door de inwoners gevoeld, maar zijn ook zichtbaar in het dorp. Wie de ongeveer 3 kilometer lange route van het azc naar de dorpskern loopt, ziet bij veel huizen camera's hangen. Kom je uiteindelijk in het centrum, dan staat daar niet alleen een groot politiebureau, maar zijn er ook bewakers bij elke supermarkt. Het zijn taferelen die in veel andere Groningse dorpen allesbehalve gebruikelijk zijn.
Overeenkomst met COA onder de loep genomen
Jarenlang heeft Ter Apel zonder problemen asielzoekers opgevangen. Nu is de grens bereikt, klinkt het vanuit de gemeente. "De gevolgen van de problemen bij de asielopvang in Nederland worden nu al veel te lang in onevenredige mate op Ter Apel en zijn inwoners afgewenteld", zei burgemeester Jaap Velema vlak voor de Kerst in een verklaring. De situatie is nu niet langer meer aanvaardbaar.
En dus wordt de zogenoemde bestuursovereenkomst tussen de gemeente en het COA onder de loep genomen. Deze overeenkomst, die sowieso nog tot 2040 geldt, kan niet zomaar worden opgezegd. Daarnaast lukt het nu al amper om gemeenten zover te krijgen extra locaties te openen. Als het COA zich van de rechter weer absoluut aan dat maximum van tweeduizend moet houden, waar moeten de andere asielzoekers dan heen?
Het COA wil zelf ook dat er weer snel minder dan tweeduizend mensen in Ter Apel zitten. Maar de opvang is "een menselijke zaak met een bestuurlijke vraag, en geen juridische kwestie", zegt het landelijke asielorgaan.
De gemeente heeft begrip voor "de opgave" waarvoor het COA staat, maar vindt dat het geen andere keuze heeft dan naar de rechter te stappen. "Er is een onwerkbare en bovenal onmenselijke situatie ontstaan. Er moet iets gebeuren."
De zaak wordt woensdag behandeld in de rechtbank in Groningen.
NUjij: Uitgelichte reacties