Minder financiële stress door boodschappenkaart, maar: ‘De kunst is te zorgen dat die wordt aangevraagd’

Uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Onderwijs blijkt dat ouders bang zijn dat het op school gaat rondzingen als zij een kaart voor gratis boodschappen aanvragen. Op sommige scholen bleken leraren te weten wie zo’n kaart aanvraagt, op één school was dat zelfs ook bij meerdere ouders bekend.

Eind 2022 serveerden de eerste scholen op initiatief van D66 en Volt gratis schoolmaaltijden, toen bleek dat kinderarmoede door inflatie en de gestegen kosten toenam. In maart vorig jaar werd het programma uitgebreid en kwamen de gratis boodschappenkaarten erbij. Het Jeugdeducatiefonds en het Rode Kruis zijn door het ministerie van Onderwijs verantwoordelijk gemaakt voor de uitvoering.

Om een stigma te voorkomen, adviseren onderzoekers van kenniscentrum KBA Nijmegen en de Wageningen Universiteit nu om ouders duidelijk te maken dat maar één contactpersoon op school weet heeft van de boodschappenkaart. “Bijvoorbeeld alleen de directeur of de vertrouwenspersoon,” zegt onderzoeker Tessa Jenniskens van KBA.

Met het pasje kunnen voor 11 euro per week in de supermarkt boodschappen worden gekocht. Dat bedrag is volgens de ouders die de kaart wel hebben aangevraagd, ‘niet hoog’, maar veel ouders vinden het wel fijn om ‘een extraatje’ te hebben.

Financiële stress

De kaart wordt verstrekt via het Rode Kruis, maar er vindt op school wel een check plaats om zeker te weten dat het boodschappenpasje terechtkomt bij ouders van een leerling. Het Rode Kruis zegt ‘goed te kijken’ naar de aanbevelingen.

Uit onderzoek van de hulporganisatie onder 4000 ouders die wél een boodschappenkaart hebben aangevraagd, blijkt dat het pasje in 63 procent van de gevallen zorgt voor minder financiële stress. Ook zegt 66 procent van de ouders dat hun kinderen gezonder eten mee naar school krijgen. “De ontvangers zijn dus heel positief,” zegt een woordvoerder van het Rode Kruis. “De kunst is om te zorgen dat ouders ’m wel aanvragen.”

Wat nog beter helpt dan boodschappenkaarten, zijn de gratis schoolmaaltijden, blijkt uit het onderzoek. Dan ziet bijna 85 procent van de docenten minder hongerige kinderen, 71 procent merkt dat kinderen energieker zijn en 65 procent vindt dat zij zich beter kunnen concentreren.

Bij scholen die de boodschappenkaarten uitdelen, zijn de effecten minder goed te zien. De helft van de scholen reageert neutraal op de vraag of er meer energie en concentratie wordt gezien, 20 tot 30 procent ziet wel positieve resultaten.

Bittere noodzaak

De schoolontbijten, -lunches of boodschappenkaarten komen nog lang niet overal terecht. Scholen met minimaal 30 procent leerlingen uit gezinnen met een laag inkomen kunnen deze voedselhulp aanvragen. Van de 2600 scholen die er recht op hebben, heeft 59 procent de hulp ook aangevraagd. Van die 1500 scholen kiest een kwart voor het uitdelen van de boodschappenkaart. Driekwart biedt een ontbijt aan, een lunch of fruit als tussendoortje – of een combinatie daarvan.

Een kwart van de scholen weet niet dat zij gratis schoolmaaltijden of boodschappenkaarten kunnen aanbieden aan hun leerlingen. Bij nog eens een kwart zijn er zorgen over de voortgang van het programma, want de financiering is alleen voor dit jaar geregeld. “Die onzekerheid is echt een knelpunt,” zegt Jenniskens.

In het onderzoek wordt het ministerie van Onderwijs opgeroepen de schoolmaaltijden en boodschappenkaarten langdurig aan te bieden. Een woordvoerder van het ministerie stelt dat voortgang van het programma ‘aan een nieuw kabinet is’.

Voor veel ouders zijn de gratis maaltijden ‘bittere noodzaak’, benadrukt Sander Schaap, die bij het Jeugdeducatiefonds verantwoordelijk is voor de schoolmaaltijden. “De zorgen over de voortzetting van het programma zijn bij scholen en ouders groot.” Dat merkt ook het Rode Kruis: “We zien nu al dat ouders stress hebben, omdat ze niet weten of de schoolmaaltijden volgend jaar doorgaan.”

Meer aandacht voor gezond eten

Ouders zijn positief over de maaltijden op school, blijkt uit het onderzoek van KBA Nijmegen en de Wageningen Universiteit. Omdat alle kinderen hetzelfde eten, voelen kinderen zich ‘gelijker’ aan elkaar. Ook valt het niet op als een broodtrommel minder goed is gevuld.

De onderzoekers merken op dat er bij de schoolmaaltijden meer aandacht is voor gezond eten, terwijl dat met de boodschappenkaart niet goed valt te sturen. Maar, zegt het Rode Kruis op basis van het eigen onderzoek, 88 procent van de ouders die zo’n kaart gebruikt, zegt meer groente en fruit in huis te halen.