Jullie – trouwe lezers van Scientias.nl – hebben gesproken: de mooiste ruimtefoto van dit jaar is – wederom! – gemaakt door James Webb.
Vanaf Eerste Kerstdag kon er – traditiegetrouw – op Scientias.nl weer gestemd worden op de mooiste ruimtefoto van het jaar. En dat hebben we geweten! Honderden mensen brachten de afgelopen dagen hun stem uit en dat resulteert in een overduidelijke winnaar: de foto hieronder!
Eerste plaats
De winnende foto is – net als vorig jaar overigens – gemaakt door ruimtetelescoop James Webb. De Amerikaanse en Europese ruimtevaartorganisatie gaven de foto in juli van dit jaar vrij en vierden daarmee de ‘eerste verjaardag’ van Webb. Het was op dat moment namelijk precies een jaar geleden dat James Webb operationeel werd. Op de foto schittert een stervormingsgebied in het meervoudig sterrenstelsel Rho Ophiuchi. Het gebied herbergt maar liefst 50 pasgeboren sterren. En sommige van die sterren worden omringd door schaduwen die hinten op de aanwezigheid van protoplanetaire schijven waaruit – op termijn – ook planeten geboren kunnen worden.
Tweede plaats
James Webb die jonge sterren vereeuwigd: dat viel blijkbaar goed bij jullie in de smaak. Want op de tweede plaats vinden we opnieuw een foto van James Webb, waarop – jawel – opnieuw een ster in wording schittert. Het is een werkelijk spectaculaire foto van Herbig-Haro-object 211. Herbig-Haro-objecten zijn kleine emissienevels rondom jonge sterren die ontstaan doordat de net gevormde sterren gas uitstoten. Dat gas botst met hoge snelheid op andere gas- en stofwolken in de omgeving en zo ontstaan de nevels die je op deze foto ziet schitteren.
Derde plaats
En ook op de derde plek vinden we een foto van James Webb en wederom staan jonge sterren centraal. Op deze foto zien we een paar actief vormende sterren, bekend als Herbig-Haro 46/47. De pasgeboren sterren bevinden zich precies in het midden, binnen de oranje-witte vlek, diep begraven in een schijf van gas en stof waarmee ze zich voeden (en waardoor ze nog altijd in massa toenemen). Wat natuurlijk ook enorm opvalt, zijn de twee straalstromen die uitwaaieren vanuit de actief vormende sterren (in vurig oranje). Het is materiaal dat de sterren hebben uitgespuwd.
Vierde plaats
Op plek vier vinden we ook een adembenemende foto, die voor de verandering niet door James Webb is gemaakt. Op de foto – gemaakt door de onlangs gerepareerde Gemini North-telescoop – schittert het Windmolenstelsel, alias Messier 101. Het stelsel herbergt nagenoeg een biljoen sterren én de dichtstbijzijnde supernova die in de afgelopen vijf jaar is waargenomen. De nasleep daarvan is op de foto ook goed zichtbaar: de heldere vlek in de spiraalarm links op de foto.
Vijfde plaats
Op plek vijf dan toch weer een foto van James Webb. En wel van de Krabnevel: één van de bekendste supernovarestanten. In het hart van de nevel draait een neutronenster – of pulsar – iedere seconde dertig keer om zijn as. De nevel is al duizenden keren vastgelegd en toch weet James Webb met zijn uiterste gedetailleerde opname zowel wetenschappers als liefhebbers te verrassen.
Zesde plaats
Het begint bijna saai te worden, maar op plek 6 vinden we opnieuw een foto van James Webb. En daarop schittert iets wat we – in tegenstelling tot de hierboven genoemde Krabnevel – nog nooit hadden gezien: twee stervormingsgebieden in de nabije – en toch al veelvuldig bestudeerde – Kleine Magelhaense Wolk. In de stoffige ‘linten’ op deze foto vonden astronomen aanwijzingen dat aldaar veel nieuwe sterren geboren worden.
Zevende plaats
Op plek 7 het werk van een nieuwkomer: Euclid. De telescoop werd afgelopen zomer gelanceerd en leverde dit najaar zijn eerste kleurenfoto’s af. Astronomen waren door het dolle heen: de beelden bleken namelijk haarscherp. “We hebben nog niet eerder zulke astronomische beelden, met zoveel detail, gezien,” stelde René Laureijs, werkzaam binnen het Euclid-team. “Ze (de beelden, red.) zijn nog mooier en scherper dan we hadden durven hopen en laten ons veel nog niet eerder waargenomen kenmerken in bekende delen van het nabije universum zien.” In totaal werden dit najaar vijf kleurenfoto’s van Euclid vrijgegeven, waaronder eentje waarop de beroemde en uiterst fotogenieke Paardenkopnevel pronkt. En die foto gaat er met de zevende plaats in onze top 10 mooiste ruimtefoto’s vandoor!
Achtste plaats
Veel meer plaats is er in die top 10 niet voor nieuwkomers of oudgedienden; want ook plaats 8 wordt weer door James Webb opgeëist en wel met een foto van Uranus. Nu is die planeet natuurlijk al wel vaker vereeuwigd, maar toch zijn de beelden van James Webb verbluffend. Want behalve Uranus legt James Webb ook het complexe ringsysteem, een heldere poolkap en waarschijnlijk zelfs onweerswolken op de planeet vast! En daarmee onthult de telescoop dat deze planeet – op eerdere beelden vaak een ogenschijnlijk saaie, effen, blauwgroene bal – een stuk spannender en dynamischer is dan gedacht.
Negende plaats
Op plek negen vinden we de enige ruimtefoto in deze verkiezing die gemaakt is door een astrofotograaf. Op die foto – gemaakt door Kenneth Lerose – schittert de komeet Nishimura. Deze scheerde in september langs de zon. Best bijzonder, want de laatste keer dat deze komeet een bezoekje bracht aan het binnenste deel van het zonnestelsel vochten onze voorouders in de Tachtigjarige Oorlog! Op de foto die Lerose van de komeet maakte, schittert niet alleen de komeet, maar ook diens lange, heldere staart. Een prachtig plaatje!
Tiende plaats
En dan de hekkensluiter: op plaats 10 vinden we een foto gemaakt door de Zuid-Koreaanse maanorbiter Danuri. Wellicht komt het beeld je bekend voor en dat kan kloppen. Het is namelijk een soort re-make van de bekende Earthrise-foto die tijdens de Apollo 8-missie in 1968 werd gemaakt. Ook op deze foto zien we de aarde achter het maanoppervlak opdoemen. De foto is wel vele malen scherper dan die uit 1968. Tel daar een beetje nostalgie bij op en het is geen wonder dat deze – op het nippertje – de top 10 van onze ruimtefotoverkiezing weet te halen!
En daarmee is onze top 10 weer compleet. Bedankt voor het stemmen! Namens de volledige redactie wensen we jullie allemaal een heel mooie jaarwisseling en alle goeds voor 2024!
