Slecht weer speelt lancering 'Groninger' supertelescoop parten
28 december 2023, 11:14 • 3 minuten leestijd
Het zit het elf man sterke GUSTO-team, dat op Antarctica probeert de deels Groninger supertelescoop via een enorme heliumballon de ruimte in te krijgen, nog niet mee. Dankzij het slechte weer moest afgelopen nacht opnieuw een lanceringspoging worden afgeblazen.
SRON-onderzoeker José Silva is het enige Nederlandse lid van de GUSTO-ploeg. De Portugese Stadjer is al jaren met het project bezig, vertelde hij vorige maand. Sinds 3 november is hij op Antarctica, vanaf waar de telescoop de ruimte in moet gaan. Daar, op veertig kilometer hoogte, moeten ballon en telescoop vervolgens minimaal 55 dagen blijven hangen.
Perfect weer nodig
Het weer zit echter nog niet mee. 'Voor de lancering is perfect weer nodig. Dat wil zeggen onbewolkt en nauwelijks wind, minder dan windkracht 3 in ieder geval. En dat zowel op de grond als op driehonderd meter hoogte. En ook al is het nagenoeg windstil, dan moeten die hoge en lage wind ook nog eens in dezelfde richting staan.'
Wat is GUSTO?
GUSTO staat voor Galactic/Extragalactic ULDB Spectroscopic Terahertz Observatory en is de gevoeligste ruimtetelescoop ooit. Hij is ontwikkeld in Delft en bij SRON in Groningen, door onder andere de Portugese Stadjer José Silva.
De telescoop moet via een heliumballon op veertig kilometer hoogte worden gebracht, waar het onderzoek gaat doen naar de emissielijnen van stikstof, koolstof en zuurstof in de stofwolken tussen de sterren. 'De antwoorden die we hopen te vinden zullen ons van alles kunnen vertellen over de ontstaansgeschiedenis van de aarde, over stervorming en over zonnestelsels', zegt Silva.
GUSTO staat voor Galactic/Extragalactic ULDB Spectroscopic Terahertz Observatory en is de gevoeligste ruimtetelescoop ooit. Hij is ontwikkeld in Delft en bij SRON in Groningen, door onder andere de Portugese Stadjer José Silva.
De telescoop moet via een heliumballon op veertig kilometer hoogte worden gebracht, waar het onderzoek gaat doen naar de emissielijnen van stikstof, koolstof en zuurstof in de stofwolken tussen de sterren. 'De antwoorden die we hopen te vinden zullen ons van alles kunnen vertellen over de ontstaansgeschiedenis van de aarde, over stervorming en over zonnestelsels', zegt Silva.
De GUSTO is sinds 15 december klaar om de ruimte in te gaan. Silva: 'Maar we hebben nog geen goed weer gehad. Op eerste kerstdag en afgelopen nacht leken we op basis van de weersverwachting een kansje te hebben, maar moesten we het toch afblazen. Gisteren was er kans op sneeuw, en dan houdt het sowieso op. Sneeuw kan de telescoop beschadigen.'
De lancering zelf stelt niet zo heel veel voor. Maar de omstandigheden moeten perfect zijn
Het is overigens niet zo dat er bij de lancering heel veel mis kan gaan. 'Die lancering op zich stelt ook niet zo heel veel voor', zegt Silva. 'Dat is gewoon het laten gaan van de ballon. Het gaat om de omstandigheden tijdens de lancering. Die moeten perfect zijn. De omstandigheden waren dit jaar zelden zo slecht als nu, maar dat hebben we helaas niet in de hand.'
(Artikel gaat verder onder de foto)
Nog een week of twee
Het vervelende is dat er niet oneindig kan worden gewacht met het lanceren van de telescoop. Zodra de ballon de lucht in is gegaan, moet die minstens 55 dagen boven Antarctica hangen. Dat is mogelijk dankzij de Polar Vortex, een spiraalwind die ervoor zorgt dat GUSTO op bijna veertig kilometer hoogte boven Antarctica blijft hangen.
Alleen: de Polar Vortex is er niet constant. Vandaar dat 10 januari (officieus) redelijkerwijs als de laatste datum wordt beschouwd dat de telescoop de lucht in kan. En dan? Uithuilen en volgend jaar december opnieuw proberen? 'Ik verwacht dat we dan een nieuwe poging kunnen doen, maar dat is afhankelijk van NASA. Zij moeten besluiten.'
De GUSTO is helemaal klaar voor de lancering. Alles wat wij kunnen doen is wachten
Tikje frustrerend
Natuurlijk is het een tikje frustrerend, zegt Silva. 'Maar meer doen dan we gedaan hebben kunnen we niet. GUSTO werkt en is helemaal klaar om gelanceerd te worden. Meer dan wachten en hopen op een goed moment kunnen wij nu niet doen.'
Het weerbericht laat zien dat er op oudejaarsavond misschien een kans is. 'Al is dat nog wat te vroeg om te voorspellen.'
