Erdogan verwijt Merkel nu persoonlijk 'nazimethoden'

'Jij gebruikt ook nazimethoden', sprak hij tot een denkbeeldige Merkel. 'Bij wie? Bij mijn Turkse broers en zussen in Duitsland, bij mijn broers en zussen ministers, bij mijn broers en zussen afgevaardigden die daarheen reizen.'

In de rede haalde Erdogan ook nog eens uit naar Europa. Daar kunnen volgens Erdogan 'de gaskamers en kampen' weer een thema worden. 'Maar dat durven ze niet', voegde hij er aan toe. Wie hij met 'ze' bedoelde is niet duidelijk.

De woordvoerder van Erdogan, Ibrahim Kalin, kondigde nieuwe campagne-inspanningen in Duitsland aan. Zowel Duitsland als Nederland hebben Turkse bewindslieden afgelopen maand belet campagne te voeren. Dat heeft in Ankara geleid tot tirades tegen de beide landen. In Duitsland wonen naar schatting 1,4 miljoen burgers van Turkse komaf die stemrecht in Turkije hebben. In Nederland zijn dat er circa 245 duizend.

De stemmen van de Turkse diaspora heeft Erdogan hard nodig voor een aanstaand referendum, dat beslist over de invoering van een presidentieel stelsel. Daarmee zou de Turkse staatsman meer macht naar zich toetrekken.

Duitse tegenwerking kwam Berlijn begin maart al op verwijten vanuit Ankara te staan. Tijdens een toespraak in Istanbul zei Erdogan dat Duitsland zich schuldig had gemaakt aan nazipraktijken, toen de Duitse steden Keulen en Gaggenau campagnebijeenkomsten verboden. In reactie daarop hekelde bondskanselier Angela Merkel het historisch besef van haar ambtgenoot en refereerde ze aan de 'grote meningsverschillen' die de landen hebben over persvrijheid, massa-aanhoudingen en de arrestatie van de Die Welt-journalist Deniz Yücel.

Yücel wordt sinds 14 februari vastgehouden op verdenking van het verspreiden van terroristische propaganda en opruiing.

Staatsgreep

In de botsing tussen Berlijn en Ankara speelt ook de nasleep van de mislukte staatsgreep van vorige zomer een rol. Dit weekend uitte het hoofd van de Duitse inlichtingendienst (BND) Bruno Kahl in Der Spiegel zijn bedenkingen over de rol van de geestelijke Fethullah Gülen in de couppoging van afgelopen zomer. 'Turkije heeft geprobeerd ons op allerlei manieren ervan te overtuigen dat Gülen achter de couppoging zit, maar dat is tot dusver niet gelukt.'

Volgens Erdogan is dit het bewijs dat Duitsland het netwerk van de in de VS woonachtige Gülen steunt, in AKP-ogen een terroristische organisatie. Tienduizenden vermoedelijke gülenisten zijn sinds afgelopen zomer in het land opgepakt of ontslagen.

Hoewel Erdogan sinds 2003 het land bestuurt, is hij sinds twee jaar president. Volgens het Turkse wetboek bekleedt hij daarmee een louter ceremoniële functie. Met de volksraadpleging wil Erdogan bewerkstelligen dat de president straks ook formeel de grote leider wordt. Het premierschap vervalt dan. Daarnaast vergroot hij zijn macht door beslissingen te kunnen doordrukken per presidentieel decreet.

Bedreigingen en sabotage

Ondertussen zeggen oppositiepartijen die tegen het uitbreiden van Erdogans macht in Turkije zijn dat ze te maken hebben met bedreigingen, geweld, geen zendtijd op televisie en sabotage.

'Mensen die een nee-stem prediken, hebben te maken met serieuze obstakels', zegt Utku Cakirozer, een voormalig journalist die nu wetten maakt voor de oppositiepartij CHP en kritisch is over het niet toelaten van Turkse ministers in Duitsland en Nederland. 'De temperatuur van onze democratie is beneden nul en moet dringend omhoog.' Volgens hem domineren Erdogan en leden van de regering de media, met twee speeches per dag op alle kanalen.

Uit peilingen blijkt dat de uitkomst van het referendum nog niet is beslist: Turken die nog geen mening hebben gevormd zullen de doorslag geven. De CHP meldt dat er intussen al honderd incidenten zijn tegen het nee-kamp, uiteenlopend van fysieke aanvallen en doodsbedreigingen tot arrestaties door de politie.

Sinan Ogan voert campagne tegen de grondwetswijziging die Erdogan meer macht moet geven. Tijdens een speech die hij deze maand gaf op een universiteit in Istanbul, werd hij van het podium geduwd door een man. 'Het is of de elektriciteit die uitvalt, of de zaal die last minute niet beschikbaar is, of je wordt onderbroken', zei hij tegen persbureau AP. 'En als je dan ergens spreekt, wordt het nergens uitgezonden.'

Kalin, Erdogans woordvoerder, ontkent dit en zegt dat het de oppositie vrij staat om campagne te voeren. Volgens hem lijkt het alleen maar zo dat het ja-kamp meer campagne voert en trekken 'de campagnebijeenkomsten van de president nou eenmaal meer mensen'.