Het Nationaal Fonds Kinderhulp kreeg dit jaar elke dag gemiddeld 120 aanvragen voor hulp. Dat is 20 procent meer dan een jaar eerder. Een op de acht aanvragers komt uit een huishouden waar minstens één persoon betaald werk heeft.
Een woordvoerder van het fonds noemt de stijging "bizar". "Ik schrik ervan." En de groep werkende armen die aanklopt voor hulp wordt steeds groter. Kinderhulp geeft onder meer warme jassen, dekbedden en sinterklaascadeaus aan gezinnen die dat niet zelf kunnen betalen.
Tegelijkertijd lopen Nederlanders steeds minder risico om in armoede raken, becijferde statistiekbureau CBS in november. Al bijna tien jaar lang daalt het aantal mensen met een inkomen dat onder de armoedegrens ligt.
Daar komt bij dat het minimumloon en de uitkeringen met 10 procent zijn gestegen aan het begin van 2023. Toeslagen gingen ook omhoog. En werkgevers schroefden de salarissen in cao's gemiddeld met 7,4 procent op in de loop van dit jaar.
Armoede in Nederland
'Niet rondkomen is niet hetzelfde als armoede'
Hoe kan het dan dat speelgoedbanken het deze decembermaand ongekend druk hadden? Dat er dit jaar meer mensen met stijgende schulden kampten? En dat rekeningen voor vaste lasten steeds vaker te laat werden betaald?
"Armoede gaat niet alleen over het inkomen. Ook over uitgaven", zegt armoede-expert Nadja Jungmann. "Je hoeft niet arm te zijn om niet meer te kunnen rondkomen."
Huishoudens met een modaal inkomen halen het einde van de maand ook niet meer door de stijgende kosten. De energierekening is gestegen, eten is duurder geworden en wonen kost veel geld.
"Mensen gaan scheiden en kinderen willen op kamers", zegt Jungmann. Deze groepen zijn soms een groot deel van hun inkomen kwijt aan wonen. Als de energie dan ook nog duurder wordt, of ze worden ziek, kunnen ze financieel zomaar kopje-onder gaan.
Volg dit onderwerp
Armoedegrens is te laag
De armoedegrens die gebruikt wordt om armoede te meten is dan ook te laag, concludeerde de Commissie sociaal minimum eerder dit jaar. Op basis van het zogeheten sociaal minimum wordt de hoogte van de bijstand bepaald.
Maar daar kunnen de meeste huishoudens niet meer fatsoenlijk van rondkomen. Stellen met kinderen die moeten leven van de bijstand komen al snel honderden euro's per maand tekort.
"We zijn in de afgelopen 45 jaar gemiddeld 30 procent welvarender geworden", zegt armoede-expert Anna Custers. "Maar de koopkracht van huishoudens met een laag inkomen is sinds halverwege de jaren tachtig min of meer stabiel gebleven."
De stijging van het minimumloon heeft "zeker bijgedragen" om lage inkomensgroepen te bereiken, stelt Custers. Maar het was net genoeg om de inflatie te compenseren, terwijl er veel meer achterstallig onderhoud nodig is om deze groep financieel gezond te krijgen.
Volg dit onderwerp
Hoge toeslagen zijn riskant
Een van de knoppen waar de overheid aan draait om armoede te voorkomen, is het toeslagenstelsel. Zo was er dit jaar een energietoeslag voor huishoudens met een laag inkomen. Verder gingen de huurtoeslag en zorgtoeslag omhoog. "Dat hebben mensen wel degelijk gevoeld in hun portemonnee", zegt Custers. Maar toeslagen maken mensen ook kwetsbaar.
In 2023 ging het om tijdelijke verhogingen van toeslagen. Daarnaast brengt een hogere toeslag ook een groter risico met zich mee. "Als toeslagen hoger zijn, kunnen de terugvorderingen ook hoger worden", zegt Custers.
Zo kan de overheid ook een dreiging vormen voor de financiële gezondheid van Nederlanders. "De schuldenproblematiek is dit jaar toegenomen", zegt Custers. Voor een deel komt dat door de toeslagen die mensen moeten terugbetalen omdat ze meer zijn gaan verdienen.
Een ander belangrijk onderdeel van de grotere schuldenproblematiek zijn achterstallige betalingen aan de Belastingdienst. Tijdens de coronapandemie pauzeerde de Belastingdienst bepaalde vorderingen. Inmiddels moet iedereen de belasting weer betalen, ook met terugwerkende kracht. Custers: "Op huishoudbudgetten die al strak zijn afgesteld, leveren deze terugvorderingen problemen op."
Klimmen we uit het dal?
Voor 2024 trekt het demissionaire kabinet 2 miljard euro uit om de laagste inkomensgroepen te helpen. Dat geld gaat onder meer naar verhoging van de huurtoeslag en van het kindgebonden budget.
Het is de vraag of dat genoeg is. Volgens de Commissie sociaal minimum is er 6 miljard euro nodig om de geldproblemen van huishoudens op te lossen.
"We houden ons hart vast voor de kleine, kinderloze huishoudens", zegt een woordvoerder van het Nibud. In januari presenteert de budgetvoorlichter hoe verschillende soorten huishoudens er financieel voor komen te staan.
"Het hangt ook sterk af van iemands persoonlijke situatie of de landelijke maatregelen gaan helpen om rond te komen", zegt Jungmann. De ene Nederlander loopt leeg op een slecht geïsoleerd huis, de ander vanwege medische problemen.
Tegelijkertijd zijn er wel degelijk tekenen dat we uit het dal aan het klimmen zijn. Mensen waren in december iets minder somber over zowel het economisch klimaat als de koopbereidheid, blijkt uit cijfers van CBS. Voor het eerst sinds oktober 2021 waren consumenten weer voorzichtig positief over hun financiële situatie in de komende twaalf maanden. Custers: "Misschien zitten we op een kantelpunt."
NUjij: Uitgelichte reacties