Gelderland

'Ik heb de verwarming nooit aan': zorgen om stoppen energietoeslag

&

17 december 2023, 20:05 • 4 minuten leestijd

Nu energiemaatregelen verdwijnen, moeten arme Gelderlanders elke euro omdraaien. Foto ter illustratie. © ANP

De armoede in Gelderland dreigt toe te nemen, nu het prijsplafond en de energietoeslag in het nieuwe jaar stoppen. Daarvoor waarschuwen armoedewethouders uit onze provincie. Ze roepen politiek Den Haag op op met maatregelen te komen, blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland langs gemeenten.

De financiële informatiestichting Nibud berekende onlangs dat een alleenstaande in de bijstand er 70 euro op achteruit gaat het komende jaar. Het komt door het stoppen van de energietoeslag voor lage inkomens en het einde van het prijsplafond. Daar komt nog bij dat de grote energiebedrijven hun energietarieven verhogen, waardoor Gelderlanders gemiddeld een paar honderd euro meer gaan betalen voor gas en elektriciteit.

Malburgen is een van de armste wijken van Arnhem. Ongeveer 7 procent van de huishoudens heeft hier een laag inkomen, blijkt uit CBS-cijfers van afgelopen vrijdag. Op het formulierenspreekuur kunnen inwoners terecht met vragen over toeslagen. "Ik heb de verwarming eigenlijk nooit aan", zegt een vrouw die de energiekosten naar eigen zeggen niet kan betalen. "In de avond heb ik een kleedje over me heen en de kat op schoot om het warm te houden." Aan de andere kant van de tafel vertelt een andere vrouw, met een kop koffie voor haar, met enige zorgen uit te kijken naar het nieuwe jaar. "Laten we hopen dat het allemaal meevalt. De boodschappen zijn al duur genoeg en de auto hebben we al weg gedaan."

Gemeenten zien dat hun inwoners het zwaar hebben. De Apeldoornse wethouder Sunita Biharie merkt dat 'niet iedereen kan kopen wat je nodig hebt om mee te kunnen doen'. "In een rijk land als Nederland zou dat niet zo moeten zijn", stelt ze.

Wat is armoede?
Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau leven mensen in armoede als ze langere tijd geen geld hebben om in de samenleving minimaal mee te kunnen doen. Er wordt gesproken over het niet-veel-maar-toereikend-criterium. Hierbij wordt gekeken naar onder meer kosten voor eten, drinken, onderdak en vervoer. Voor een huishouden van één persoon ligt die grens dit jaar op 1515 euro. Voor grote huishoudens wordt een rekenmethode gebruikt.

Gemeenten zijn kritisch op het landelijke armoedebeleid. "Met alle goede bedoelingen blijft het pleisters plakken", stelt wethouder John Haverdil van Oude IJsselstreek. Hij ziet dat inwoners al bij een kleine tegenslag aan het eind van de maand in de problemen komen. "Je kan pleisters blijven plakken, maar als je een nieuwe heup nodig hebt, dan helpt dat natuurlijk niet", illustreert wethouder Daphne Bijvoet van Culemborg. "Die nieuwe heup hebben we nodig vanuit het rijk."

"Het geld dat we krijgen is onvoldoende en door Haagse regels hebben we te weinig mogelijkheden om armoede in te dammen", klinkt het bij de gemeente West Maas en Waal.

Onze middelen zijn niet groot genoeg om armoede fundamenteel terug te brengen. Dat zou de landelijke overheid moeten doen.

woordvoerder gemeente Zutphen

Veel gemeenten zeggen dat de armoedebestrijding hen boven de pet is gegroeid en dat ze beperkte mogelijkheden hebben om inwoners te helpen, maar dat ze de oorzaken waardoor mensen in armoede komen niet kunnen wegnemen. "Onze middelen zijn niet groot genoeg om armoede fundamenteel terug te brengen. Dat zou de landelijke overheid moeten doen", zegt de gemeente Zutphen. Tiel zegt dat het voor gemeenten lastig is om inwoners in armoede voor langere tijd te helpen: "Veel middelen vallen na één of enkele jaren weer weg."

Gemeenten zouden graag zien dat het minimumloon wordt verhoogd. "Onderzoeken tonen aan dat dat nu te laag is", aldus de gemeente Arnhem. Montferland vindt dat er iets gedaan moet worden aan de armoedeval waarbij mensen juist minder verdienen als ze meer werken, omdat toeslagen dan wegvallen. Nijmegen doet de suggestie om meer op landelijke niveau te regelen, zodat het niet van de woonplaats afhangt welke hulp iemand krijgt.

Culemborg sluit zich daarbij aan. "Als de rijksoverheid de bestaansbasis weer op orde brengt, dan kan de gemeente weer maatwerk leveren aan inwoners die door het ijs zijn gezakt."

Een woordvoerder van minister Carola Schouten van Armoedebeleid zegt dat gemeenten hebben aangegeven de energietoeslag niet meer te kunnen uitvoeren. "Het kabinet heeft gekozen voor structurele maatregelen gericht op het verminderen van armoede."

Nog voor de kerst gaat de huurtoeslag en het kindgebonden budget omhoog. Daarnaast stijgt het minimumloon, de uitkeringen en de AOW in het nieuwe jaar en in juli. Voor lage en middeninkomens gaat in januari het Noodfonds Energie weer open voor huishoudens met een hoge energierekening.

Armoede: helpt landelijke overheid of gemeente?
De landelijke overheid probeert armoede te verminderen door inkomensbeleid. Zo krijgen lage inkomens toeslagen, krijg je een uitkering als je geen werk hebt en krijg je hulp om een baan te vinden.

Veel specifieke maatregelen liggen bij de gemeente. Arme gezinnen krijgen geld om kinderen te laten sporten of mee te laten gaan op schoolreisje. Bij het gemeentehuis kun je terecht voor hulp bij schulden en soms krijg je korting op het buskaartje. Gemeenten krijgen hiervoor geld van de landelijke overheid en mogen zelf keuzes maken. Daardoor is het armoedebeleid in elke gemeente anders.