In het kort
- Kamer stemt in het geheim over een nieuwe voorzitter.
- Het is een spannende strijd tussen Martin Bosma (PVV) en Tom van der Lee (GL-PvdA).
- Vriend en vijand prijzen Bosma als debatleider.
- Maar er zijn ook veel principiële bezwaren tegen een PVV'er als boegbeeld van de Kamer.
Het Kamervoorzitterschap is een prestigieuze baan. Niet iedereen komt er zomaar voor in aanmerking, al mag elk van de 150 Kamerleden solliciteren. Over het algemeen maken alleen parlementariërs met ervaring kans om gekozen te worden.
Deze keer nemen Bosma en Van der Lee, allebei 59 jaar oud, het tegen elkaar op. Het belooft een spannende strijd te worden. Bosma heeft eerder al twee vergeefse pogingen gedaan om voorzitter te worden. Maar na de verkiezingswinst voor de PVV lijkt hij nu serieus kans te maken.
Zowel Bosma als Van der Lee is ondervoorzitter en lid van het dagelijks bestuur van de Kamer (het Presidium). Bosma zit sinds 2006 in de Kamer en Van der Lee sinds 2017.
Van der Lee sinds oprichting actief bij GroenLinks
Van der Lee is sinds de oprichting actief bij zijn partij GroenLinks, die in 1990 uit een fusie van vier kleine partijen is ontstaan. Twintig jaar lang had hij (leidinggevende) rollen binnen de Kamerfractie. Zo zat hij "ruim vijfhonderd fractievergaderingen voor", schrijft Van der Lee in zijn sollicitatiebrief.
Na een kort uitstapje werd hij in 2017 Kamerlid voor GroenLinks. In de afgelopen jaren zat hij in diverse commissies en was hij voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie die de gaswinning in Groningen onderzocht. Hij ziet zichzelf als iemand die boven de partijen kan staan en heeft dit naar eigen zeggen in deze functie laten zien.
Het takenpakket van de voorzitter is divers. Naast het leiden van de debatten stelt de voorzitter samen met het Presidium de debatagenda vast. De voorzitter is bovendien het boegbeeld van de Kamer.
Bij ceremonies en bezoek van buitenlandse staatshoofden representeren de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamer het parlement. Zo ontvingen Vera Bergkamp en voorzitter van de senaat Jan Anthonie Bruijn afgelopen voorjaar de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.
Vriend en vijand prijzen Bosma als debatleider
Juist dit symbolische deel van het takenpakket staat Bosma in de weg. Vriend en vijand prijzen hem om zijn kwaliteiten als het gaat om het neutraal leiden van de debatten. Hij houdt Kamerleden kort en brengt humor mee. Maar veel partijen zien liever geen PVV'er als boegbeeld van het parlement.
"Wat moet Kamervoorzitter Bosma zeggen als hij namens onze Kamer op werkbezoek is op een school en Yessin - laten we zeggen dat hij acht of tien is - hem een vraag stelt? Zijn ouders zijn moslim en Yessin vraagt aan Kamervoorzitter Bosma: 'Mag ik later stemmen?' Welk antwoord moet hij dan geven?", vroeg Renske Leijten (SP) bij de verkiezing in 2021.
In 2016, toen Bosma ook solliciteerde, weigerde hij afstand te nemen van de kwalificatie "nepparlement". PVV-leider Geert Wilders gebruikt deze term met enige regelmaat.
Bosma verdedigde zich beide keren door te zeggen dat hij als voorzitter geen eigen mening heeft, zich als een soort "robot" aan het reglement van orde houdt en uitvoert en zegt wat een meerderheid van de Kamer wil. "Ik zal zo neutraal zijn, dat het pijn doet aan uw ogen", zei hij.
Hoe werkt de verkiezing?
De Kamer gaat eerst in debat met de kandidaten. Bosma en Van der Lee nemen plaats in het vak waar normaal gesproken de leden van het kabinet zitten. Daarna volgt de stemming.
Deze stemming verloopt via anonieme briefjes en is geheim. In de meeste fracties mogen de Kamerleden zelf bepalen op wie ze stemmen. Ook is het ongebruikelijk om onderling afspraken te maken.
Een kandidaat moet de absolute meerderheid halen. Simpel gezegd: de helft plus één van alle geldig uitgebrachte stemmen.
Bosma is een radicale PVV'er van het eerste uur
Deze lijn zal hij donderdag vast en zeker ook aanhouden. Maar het is de vraag of de overige Kamerleden net als hijzelf ook onderscheid kunnen maken tussen Bosma de Kamervoorzitter en Bosma het Kamerlid.
De PVV'er was een van de eersten die zich begin deze eeuw aansloten bij Wilders. Bosma is een van zijn vertrouwelingen en een hardliner binnen de partij. Hij schrijft veel teksten en zou de bedenker van de omstreden term "kopvoddentaks" zijn.
Bosma geeft vaak af op de "linkse elite", ziet de pers als de vijand en trekt de instituties van de rechtsstaat regelmatig in twijfel. In eigen werk waarschuwde hij voor moslims die een meerderheid zullen gaan vormen in Nederland. Zijn uitspraken komen overeen met de omvolkingstheorie.
Vorig jaar waarschuwde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) voor de normalisering van deze gevaarlijke theorie.
Stemmen van VVD en NSC zijn doorslaggevend
Het is de vraag of een meerderheid van de Kamer deze punten naast zich neer kan leggen. Bosma lijkt wel te kunnen rekenen op de steun van PVV, BBB, FVD, SGP en JA21. Dit telt op tot 51 stemmen.
Van der Lee lijkt sowieso te kunnen rekenen op de steun van vijftig Kamerleden. Naar verwachting scharen de fracties van GL-PvdA, D66, SP, CU, DENK, PvdD en Volt zich achter hem. Ook is de kans groot dat de CDA-Kamerleden hem steunen.
Daardoor zullen de stemmen van de VVD- en NSC-Kamerleden doorslaggevend zijn. Kiezen zij ondanks zijn uitspraken voor Bosma? Of gaan ze een linkse Kamervoorzitter in het zadel helpen?
NUjij: Uitgelichte reacties