Kansen op een Witte Kerst: Vroeger en nu

Nog twee weken en dan is het Kerst, en wat hoort daarbij? Een mooi versierde kerstboom, net als een kerstdiner. Maar wat het kerstgevoel echt afmaakt is natuurlijk een dik pak sneeuw. De realiteit is echter dat een Witte Kerst op veel plekken in de Benelux al zeldzaam was en door klimaatverandering nog zeldzamer wordt. Hoe groot is de gemiddelde kans op een Witte Kerst eigenlijk?

• Volg NoodweerBenelux op X en Facebook
• Blijft up-to-date met weervideo’s op YouTube

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Officiële definities

Het KMI in België en het KNMI in Nederland hanteren de volgende definities om te spreken van een officiële Witte Kerst:

• KMI: “Een 25ste december waarbij de bodem om 8u ‘s morgens bedekt is met een sneeuwlaag van minstens 1 cm dik.”
• KNMI: “Het is een ‘witte’ kerst als er op beide kerstdagen in De Bilt om 9 uur in de ochtend een gesloten sneeuwdek is gemeten”

De definitie is in Nederland dus iets strenger, omdat daar op beide kerstdagen (25 en 26 december) een gesloten sneeuwdek moet liggen in De Bilt. In België is een sneeuwlaag van minstens 1 centimeter dik op 25 december voldoende. Dat vertaalt zich naar een iets hogere waarschijnlijkheid op een officiële Witte Kerst in België vergeleken met Nederland.

In België gaat het sinds het begin van de 20e eeuw om 11 keer. Dat is omgerekend ongeveer één keer per 11 jaar. In Nederland is sinds 1901 in totaal 8 keer sprake geweest van een officiële Witte Kerst. Dat is zo’n beetje eens per 15 jaar.

De officiële definities voor een Witte Kerst zijn behoorlijk streng. Sneeuwvlokken op één van de Kerstdagen is natuurlijk een stuk minder zeldzaam. In Nederland kwam het sinds 1901 bijvoorbeeld 29 keer tot sneeuw tijdens de Kerstdagen.

Bijzonder: In 2009 én 2010

Nadat de laatste Witte Kerst in De Bilt en Ukkel al dateerde uit de jaren ’80, kwam het in 2009 én 2010 op beide plekken tot een officiële Witte Kerst. In België was zo’n back-to-back Witte Kerst alleen in 1917 en 1918 voorgekomen, in Nederland zelfs nog nooit sinds het begin van de metingen in 1901.

In 2009 viel in de aanloop naar Kerst veel sneeuw. Tijdens de Kerstdagen zelf was sprake van stevige dooi, maar het sneeuwdek hield het zowel in Ukkel als in De Bilt nog nét lang genoeg vol om te kunnen spreken van een officiële Witte Kerst.

Sneeuwdek in Nederland in de aanloop naar de Kerst van 2009, op 21 december. Regionaal lag er een dik pak van ruim 20 centimeter (KNMI).

In 2010 volgde de Witte Kerst op een bijzonder koude en sneeuwrijke decembermaand. In Ukkel werden 21 dagen met sneeuwval geregistreerd. Nog nooit viel er in één maand zo vaak sneeuw. Tijdens de Kerstdagen lag in vrijwel heel de Benelux een pak sneeuw, met uitzondering van de Westhoek en het uiterste noord(west)en van Nederland. Regionaal was het sneeuwdek tientallen centimeters dik.

In de nacht van 24 op 25 december kon het onder relatief rustige omstandigheden en met aanvoer van koude lucht uit het noordoosten flink afkoelen. Aan zee vroor het niet of nauwelijks, maar landinwaarts kwam het tot matige en lokaal zelfs strenge vorst. In Hupsel (Oost-Nederland) daalde de temperatuur ‘s ochtends naar -11,7°C.

Weerkaart voor 25 december 2010, met de aanvoer van koude lucht uit het noordoosten en vrij rustige omstandigheden met opklaringen door een hogedrukgebied in de buurt (Meteociel).

Afname kans op Witte Kerst door klimaatverandering?

Door de sneeuw tijdens Kerst in 2009 én 2010 is statistisch gezien geen sprake van een lagere kans op een Witte Kerst door klimaatverandering. Echter, dat het twee jaar op rij tot een Witte Kerst kwam was puur toeval. De kans op sneeuwval neemt op jaarbasis namelijk wel duidelijk af en ook de gemiddelde temperatuur ligt steeds hoger.

Het aantal vorstdagen per jaar in Ukkel is afgenomen van 60 aan het einde van de 19e eeuw tot minder dan 40 de afgelopen 30 jaar. Dat komt de kans op sneeuw tijdens Kerst niet ten goede (Klimaat).

In Nederland is het aantal dagen met (natte) sneeuw in dertig jaar tijd afgenomen van 33 naar 20 per jaar. Het gemiddeld aantal dagen met een sneeuwdek is tegenwoordig (periode 1991 – 2020) zelfs bijna gehalveerd ten opzichte van 30 jaar eerder. Toen lag er gemiddeld nog op 19 dagen een gesloten sneeuwdek ergens in Nederland, nu zijn dat er nog 10 per jaar.

Met een verdere stijging van de gemiddelde wintertemperatuur zal de kans op sneeuw en vorst tijdens Kerst de komende decennia nog verder afnemen. Het aantal jaren waarbij we een pak sneeuw tijdens Kerst hooguit op oude foto’s of in films zien zal dus nog verder oplopen.

De nieuwe Klimaatscenario’s van het KNMI laten voor de toekomst een verdere stijging van de gemiddelde wintertemperatuur zien (KNMI).

Veranderingen in Europa en Noord-Amerika

Niet alleen in de Benelux neemt de kans op een sneeuwdek tijdens Kerst af. In vrijwel heel Europa is de kans op een sneeuwdek op Kerstavond in 40 jaar tijd (fors) afgenomen, plaatselijk zelfs met 50 procent. In Scandinavië en de Alpen zijn de afwijkingen beperkt omdat het daar koud genoeg is voor een vrijwel gegarandeerde Witte Kerst.

Eigenlijk alleen in delen van de Benelux en de Britse Eilanden zou een Witte Kerst nu waarschijnlijker zijn dan 40 jaar terug. Dit kan worden verklaard door de Witte Kersten van 2009 én 2010 in deze gebieden.

In vrijwel heel Europa is de kans op een Witte Kerst ten opzichte van 40 jaar geleden fors afgenomen, op sommige plekken zelfs met 50 procent (Daan van den Broek).

Niet alleen in Europa neemt de kans op een Witte Kerst af. Ook in Noord-Amerika zorgt klimaatverandering over het algemeen voor een (forse) afname in de waarschijnlijkheid van een Witte Kerst. Dat geldt zeker voor de oostkust van de VS met onder andere in New York en afname van tientallen procenten.

Ook in grote delen van Noord-Amerika is de kans op een Witte Kerst afgenomen ten opzichte van 40 jaar geleden. Op plekken waar de kans wat zou zijn toegenomen (blauw) was de kans op een Witte Kerst dusdanig klein dat één of twee toevalsituaties een positieve trend kunnen veroorzaken (Daan van den Broek).

Wel of geen Witte Kerst dit jaar?

Of we dit jaar wél weer eens een Witte Kerst gaan krijgen in de Benelux is nu nog niet met zekerheid te zeggen. De kans op een Groene Kerst zonder sneeuw is klimatologisch gezien in ieder geval een stuk groter. Wel zijn er signalen dat sommige teleconnecties voor een iets verhoogde kans op winterse settings zouden kunnen zorgen richting eind december. Dit blijft echter nog sterk onzeker. Voor een gegarandeerde Witte Kerst zul je richting het noorden van Scandinavië of hogerop in de Alpen moeten gaan.