Knusse Delfts blauwe tegeltjes rijmen niet met een artikel over moslimhaat
De reacties logen er niet om. Mooie oud-Hollandse tegels met voor moslims bedreigende teksten horen niet in Trouw, schreven lezers boos over de illustraties op de voorpagina en in de Verdieping van donderdag 9 maart (behorende bij dit artikel).
Alsof er verband zou bestaan tussen verachtelijk digitaal racisme en knusse, kneuterige, burgerlijke Hollandse tegeltjes, reageerde een lezer, die de plaatjes als 'choquerend' had ervaren en die de publicatie 'onverstandig' vond. Anderen spraken van een onbegrijpelijke redactionele inschattingsfout. Herhaalde aandacht voor digitale moslimhaat is goed, schreven zij, maar waarom moest die aandacht met misselijkmakende teksten in zeventiende-eeuwse, Hollandse tegeltjes worden ingepeperd?
Het gebeurt niet vaak dat lezers struikelen over illustraties bij een verhaal, terwijl de inhoud van dat artikel nagenoeg onbesproken blijft. Weliswaar was niet iedere briefschrijver lovend - 'Waarom aandacht voor moslimhaat en niet voor haatzaaiende teksten van moslims?'- maar juist de combinatie van Hollandse tegels en hierin verwerkte, van Facebook afkomstige haatexplosies gaf negatieve reacties.
Wie deed wat?
De veronderstelling van enkele lezers dat fotoagentschap Getty Images naast foto's van de tegels ook verantwoordelijk was voor de teksten erin, is onjuist. Die teksten heeft de redactie geplukt van internetfora waarop het artikel grotendeels was gebaseerd. Zulke keuzes moet de krant naar mijn idee voor de lezers duidelijk maken. Zij hebben recht te weten wie waarvoor in de krant precies verantwoordelijk is.
Het is jammer dat de redactie niet heeft ingezien dat lezers hechten aan de cultuurhistorische waarde van zulke tegels, zelfs als die nep zijn
Bij per definitie gevoelige onderwerpen als haat, discriminatie en racisme luistert de verantwoording extra nauw. Het is te makkelijk om ervan uit te gaan dat lezers wel zullen begrijpen of aanvoelen dat de redactie de teksten in de lijstjes heeft gezet. 'Ik voelde op mijn Hollandse klompen meteen aan dat dit zo was, hoewel, je weet tegenwoordig maar nooit', vatte een lezer de twijfel samen, die hierover bij sommigen ontstond.
Harde teksten
De redactie heeft naar eer en geweten gehandeld. Artikelen over haat zijn lastig te illustreren. Het idee om een (bedreigde) moskee in beeld te brengen, strandde snel. De verslaggeefster die het verhaal schreef, heeft de van Facebook afkomstige moslimhaat geprint. Eén gebruiker had zelf zijn tekst in een Delfts blauw tegeltje geplaatst. Zo ontstond het idee om hierop redactioneel voort te borduren door foto's van de tegeltjes van Getty Images af te nemen en die te voorzien van haatteksten van internet.
Aanleiding om hiertegen fundamenteel bezwaar te maken was er echter niet
De toegevoegde teksten waren hard. Dat was volgens de vormgeefster ook de bedoeling. Het zijn verschrikkelijke teksten die mensen aan het denken zet, legt zij uit. "Het was de bedoeling er mee te schuren." Het creatieve idee werd door sommige collega's omarmd als 'geniaal' en 'topidee'. Dat enkele tientallen lezers dit heel anders uitlegden, kwam als een verrassing. In de voorbereiding en na plaatsing van de illustraties bleven op de redactievloer kritische kanttekeningen achterwege. De print van de cover Verdieping hing op de redactiezaal voor de publicatie 'ter bezichtiging' tegen een wand.
Doelend op en geconfronteerd met de in totaal tien tegeltjes speelde bij enkele collega's van de eindredactie wel de vraag of dat aantal te veel was. Aanleiding om hiertegen fundamenteel bezwaar te maken was er echter niet. Dat de combinatie van tekst en beeld tot een prikkelende uitstraling bij lezers kon leiden, onderkenden de bij de productie betrokken redacteuren. Met de mogelijkheid dat de krant hiermee lezers tegen de schenen kon schoppen, werd daarentegen, onbewust, geen rekening gehouden.
Het is jammer dat de redactie niet heeft ingezien dat lezers hechten aan de cultuurhistorische waarde van zulke tegels, zelfs als die nep zijn. Voor sommigen zijn ze deel van de Nederlandse identiteit. De tegels associëren met racisme was voor de boze Trouwlezers een paar stappen te ver. Dat is begrijpelijk, zoals het van de redactie te begrijpen is dat zij er niet op uit was lezers nodeloos te kwetsen.