VN en EU waarschuwen: Oorlog bedreiging voor internationale vrede, kans op aanslagen rond kerst

Dit liveblog wordt afgesloten. Alle ontwikkelingen over de oorlog tussen Israël en Hamas lees je in ons nieuwe blog. Dat is hier te vinden. 

EU-buitenlandchef Josep Borrell wil dat Malta en Frankrijk, de twee EU-lidstaten die in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties zitten, zich achter VN-topman António Guterres scharen. De Veiligheidsraad moet 'onmiddellijk in actie komen om een volledige instorting van de humanitaire situatie in Gaza te voorkomen', schrijft Borrell donderdag op X vanuit Beijing, waar hij is voor topoverleg tussen China en de EU.

Secretaris-generaal Guterres gebruikte dezelfde woorden een dag eerder in een waarschuwing die hij gaf aan de Veiligheidsraad. Hij gebruikte daarvoor een artikel uit het Handvest van de VN dat de secretaris-generaal de macht geeft om elke kwestie die de internationale vrede en veiligheid bedreigt in de Veiligheidsraad aan te kaarten. Guterres' boodschap dat in Gaza 'de volledige ontregeling' dreigt, kwam hem op felle kritiek van Israël te staan.

Borrell wil dat de twee EU-lidstaten in de Veiligheidsraad en 'gelijkgestemde partners' de VN-topman steunen. De EU-buitenlandchef roept ook Israël op om alle VN-organisaties de kans te geven om humanitaire hulp te verlenen in Gaza.

Sinds het begin van de oorlog met Hamas liggen Guterres en Israël geregeld overhoop. Israël vindt dat de VN-chef vooringenomen is en de terreuraanval van Hamas op Israël van 7 oktober goedpraat.

Israël zal meer brandstof toelaten in de Gazastrook. Het kantoor van premier Benjamin Netanyahu meldt op X, voorheen Twitter, dat een 'minimale' toename nodig is om epidemieën en een 'humanitaire instorting' van Gaza te voorkomen. Het Israëlische oorlogskabinet zal de maximale hoeveelheid brandstof die het gebied in mag 'van tijd tot tijd' beoordelen 'afhankelijk van de sterftesituatie en de humanitaire situatie', staat in het bericht.

De brandstof is onder meer bedoeld voor ziekenhuizen, waterpompen en zuiveringsinstallaties. Volgens Al Jazeera gaat het om een verdubbeling van de hoeveelheid brandstof die Israël tijdens de gevechtspauze met Hamas in Gaza toeliet. Toen mocht dagelijks 60.000 liter brandstof worden afgeleverd, nu zou het om 120.000 liter per dag gaan.

De aankondiging komt nadat secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties in de Veiligheidsraad had gewaarschuwd voor 'de instorting van het humanitaire systeem' in de Gazastrook en een 'catastrofe met mogelijk onomkeerbare gevolgen'. Maandag hadden de Verenigde Staten Israël ook al opgeroepen om meer brandstof in het gebied toe te laten. Volgens de VS is zo'n 180.000 liter per dag nodig.

De Verenigde Staten zullen zich verzetten tegen de invoering van een bufferzone in de Gazastrook die de oppervlakte van het gebied zou verkleinen, meldt Matthew Miller, de woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Israël zou het met verschillende Arabische landen hebben gehad over een bufferzone aan de Palestijnse kant van de grens. Zo'n zone moet na de beëindiging van het huidige conflict voorkomen dat aanvallen vanuit Gaza Israël nog kunnen raken.

Maar Miller stelt dat het voor de VS een 'leidend principe' is dat het Palestijnse gebied in de nasleep van de oorlog niet kleiner wordt. ,,Als zo'n bufferzone zich binnen Gaza zou bevinden, gaat dat tegen dat principe in en verzetten we ons daartegen."

Nadat eerder vandaag VN-secretaris-generaal António Guterres al waarschuwde voor een 'wereldwijde bedreiging voor de internationale vrede en veiligheid', uit ook EU-commissaris van Buitenlandse Zaken Ylva Johansson haar zorgen. Er is volgens haar 'een zeer groot risico op terreuraanslagen'tijdens de kerstperiode, door de oorlog in Gaza. 

,,Met de oorlog tussen Israël en Hamas, en de polarisatie die dat veroorzaakt in onze samenleving, is er een enorm risico op aanslagen in de Europese Unie”, vertelde de EU-commissaris aan verslaggevers bij aankomst op een bijeenkomst van de Europese ministers van Binnenlandse Zaken in Brussel.

,,We zagen het onlangs gebeuren in Parijs, helaas hebben we het ook eerder gezien”, zei ze. In Duitsland werden afgelopen week twee tieners opgepakt voor het beramen van een aanslag op een kerstmarkt. 

De EU-commissaris gaf geen details over informatie van de veiligheidsdiensten die tot deze waarschuwing zou hebben geleid, maar ze wees op de verhoogde terreurniveaus in sommige van de 27 EU-lidstaten en de toename van het aantal meldingen van antisemitische incidenten, net meer haatzaaiende en extremistische berichten online.

De EU-commissaris kondigde aan dat ze '30 miljoen euro extra zal vrijmaken voor de bescherming van kwetsbare plaatsen, zoals bijvoorbeeld gebedshuizen'.

Secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties heeft bij de VN-Veiligheidsraad een waarschuwing afgegeven over de situatie in Gaza. Daarvoor maakte hij gebruik van een artikel uit het handvest van de organisatie dat zelden wordt aangehaald. Guterres heeft de Veiligheidsraad laten weten dat hij de oorlog tussen Israël en Hamas ziet als een bedreiging voor de internationale vrede en veiligheid.

De voortdurende Israëlische bombardementen en de leefomstandigheden in Gaza kunnen leiden tot een volledige ontregeling van het gebied, zei Guterres. ,,We hebben te maken met een ernstig risico op het instorten van het humanitaire systeem. De situatie verslechtert snel richting een catastrofe met mogelijk onomkeerbare gevolgen voor de Palestijnen en voor de vrede en veiligheid in de regio", schrijft de secretaris-generaal in een brief aan de Veiligheidsraad. Dat moet koste wat kost voorkomen worden, voegde hij daaraan toe.

In artikel 99 van het Handvest van de Verenigde Naties staat dat de secretaris-generaal iedere kwestie die de internationale veiligheid bedreigt onder de aandacht mag brengen. Het wordt gezien als een diplomatiek zwaar middel dat Guterres zelf ook niet eerder heeft gebruikt. Burgers zijn nergens veilig, aldus de secretaris-generaal.

Op meerdere treinstations in Nederland wordt donderdagavond weer actiegevoerd voor de situatie in de Gazastrook. Verschillende pro-Palestijnse bewegingen houden dan sit-ins.

De actievoerders willen een staakt-het-vuren en een einde aan de bombardementen door Israël op Gaza. Op stations in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Alkmaar, Enschede, Nijmegen, Almere, Zwolle, Eindhoven en Haarlem wordt sinds 18.00 uur actiegevoerd.

Eerder zeiden NS en ProRail over de acties op treinstations dat ze mogelijk leiden tot overlast en onveilige situaties voor onder meer demonstranten, reizigers en medewerkers. De NS vindt het station dan ook geen geschikte plek voor een demonstratie, maar kan ze ook niet voorkomen. Dat gezag ligt bij bijvoorbeeld de gemeente.

Er komt als het aan de Europese Commissie ligt extra Europees geld voor de beveiliging van synagoges, moskeeën en kerken. Het geld is onderdeel van een reeks van maatregelen die de Europese Commissie woensdag versneld heeft voorgesteld om de toenemende polarisatie tegen te gaan.

De EU-landen en het Europees Parlement moeten het met de investeringen en voorstellen eens zijn. Maar volgens de Europese Commissie is er geen tijd te verliezen. Ze stelt vast dat de Europese samenleving in rap tempo verhardt en groepen mensen tegen elkaar opgezet raken. Vooral Joden en moslims zijn slachtoffer van toegenomen haatspraak en agressie. ,,Haat betekent een risico voor onze samenleving en democratie", verklaart de Europese Commissie in het voorstel de ongerustheid en de haast waarmee het nu op maatregelen aandringt.

Na de aankomst van het tweehonderdste vrachtvliegtuig met wapens sinds 11 oktober heeft het Israëlische ministerie van Defensie bekendgemaakt dat er al meer dan 10.000 ton aan wapentuig is aangekomen. De huidige geweldsexplosie begon met de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober. Vier dagen later arriveerde het eerste vliegtuig met nieuwe wapens voor het Israëlische leger. Het gaat volgens het ministerie om onder meer gevechtsvoertuigen, wapens, munitie, kogelwerende vesten, medische voorraden en andere zaken.

Veel spullen komen uit de Verenigde Staten, de voornaamste wapenleverancier en bondgenoot van Israël. De strijd barstte los na aanvallen van Hamasstrijders op Israëlisch grondgebied rond de Gazastrook. Israël begon toen aanvallen op die omheinde kuststrook. Daar is nu volgens internationale hulporganisaties 85 procent van de 2,3 miljoen bewoners ontheemd en is twee derde van het woningenbestand verwoest.

Het Israëlische leger heeft naar eigen zeggen een enorme wapenopslagplaats ontdekt in de buurt van een ziekenhuis en een school in het noorden van de Gazastrook. Er werden honderden antitankraketten, langeafstandsraketten, tientallen granaten en drones aangetroffen, aldus een verklaring.

Het gaat volgens Israël om 'een van de grootste wapenopslagplaatsen' die ooit in de Gazastrook werden aangetroffen. De wapens zijn intussen meegenomen voor onderzoek, maar een groot aantal is ter plaatse vernietigd. 

Hulporganisaties hebben woensdagochtend tientallen kinderschoenen voor het gebouw van de Tweede Kamer gezet. Hiermee willen Artsen zonder Grenzen, Amnesty International en Save the Children de nieuwe Kamerleden aanmoedigen om te pleiten voor een langdurig staakt-het-vuren in de Gazastrook.

De Russische president Vladimir Poetin is woensdag geland in Abu Dhabi, de eerste tussenstop van zijn kort diplomatiek bezoek aan de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië. Dat meldt het Kremlin.

Volgens het Kremlin zal Vladimir Poetin zowel het Israëlisch-Palestijns conflict bespreken als de vermindering van de olieproductie in het kader van de OPEC+, waarvan Rusland en de bezochte landen lid zijn. Het Kremlin verspreidde via Telegram ook beelden van het ontvangst op het tarmac door de president van de Emiraten, Mohammed ben Zayed Al Nahyan.

Poetin had woensdag een gesprek met zijn Emiraatse collega, de belangrijkste economische partner van Rusland in de regio. Er werden volgens Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov geen documenten ondertekend. Volgens Russische bronnen prees Poetin de relatie tussen de twee landen en nodigde hij Zayed uit om de Brics-top van volgend jaar in het Russische Kazan bij te wonen.

De Russische president reist nadien verder naar Saoedi-Arabië. Daar zal hij praten met kroonprins Mohammed bin Salman. Daarna keert hij terug naar Rusland.

Als Israël zou beslissen om jacht te maken op aanhangers van de radicale Palestijnse organisatie Hamas in Turkije, dan zal het land daarvoor 'een prijs betalen'. Dat zei Turks president Recep Tayyip Erdogan woensdag.

Vrijdag berichtte de Amerikaanse krant The Wall Street Journal dat de Israëlische geheime diensten zich erop voorbereiden om na de oorlog in de Gazastrook ook elders in de wereld Hamas-leiders op te sporen en te doden. Het Tuukse  staatspersbureau Anadolu schreef maandag al dat Ankara met 'ernstige gevolgen' dreigde als Israël ook in Turkije jacht zou maken op aanhangers van Hamas.

Dat laatste herhaalde Erdogan woensdag nog eens tijdens een terugvlucht uit Qatar, dat optreedt als bemiddelaar in het Israëlisch-Palestijnse conflict. ,,Als ze (Israël, red.) zo'n stap tegen Turkije durven zetten, dan zullen ze een prijs betalen die ze niet te boven zullen komen", aldus het Turkse staatshoofd.

Turkije onderhoudt banden met Hamas, dat onder andere door de Verenigde Staten en de Europese Unie als terreurorganisatie wordt bestempeld. In het land zouden ook leden van de groepering verblijven. Ismail Haniya, de hoogste politieke leider van Hamas, woont met zijn familie in Qatar.

Israël wil dat het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) toegang krijgt tot de gijzelaars die de radicale Palestijnse organisatie Hamas gevangenhoudt in de Gazastrook. Dat zei de woordvoerder van het Israëlische leger, Daniel Hagari, in een videoboodschap op X.

Volgens Hagari zitten momenteel nog 138 gijzelaars vast in de Gazastrook. Omdat sommige gijzelaars 'chronische en levensbedreigende aandoeningen' hebben of tijdens en na het bloedbad op 7 oktober verwondingen opliepen, hebben zij medische hulp nodig, zegt hij.

Het ICRC zei eind november nog dat het niet weet waar gijzelaars worden vastgehouden in de Gazastrook.Het Palestijnse gebied is sinds de aanval van 7 oktober het doelwit van zware  Israëlische bombardementen en militaire operaties. Volgens de laatste balans van het door Hamas gecontroleerde gezondheidsministerie vielen daar in net geen twee maanden tijd al meer dan 16.200 doden.

Het Israëlische leger zegt onderzoek te doen naar de Israëlische beschietingen van dinsdag waarbij Libanese militairen in het zuiden van Libanon werden getroffen. Eén Libanese militair stierf, drie anderen raakten gewond.

Volgens Libanon werd een positie van zijn leger aangevallen door Israël. ,,De Libanese strijdkrachten waren niet het doelwit van de aanval", meldt het Israëlische leger. Ook laat het weten het incident te betreuren. 

De betrokken Israëlische soldaten zouden uit zelfverdediging hebben gehandeld toen ze een 'onmiddellijke dreiging' wegnamen vanuit 'een bekend lanceergebied en observatiepunt' dat werd gebruikt door Hezbollah.

Die Libanese groepering, die Hamas steunt, en het Israëlische leger schieten in het grensgebied regelmatig over en weer sinds het uitbreken van de oorlog tussen Hamas en Israël op 7 oktober. Het geweld heeft meer dan honderd mensen het leven gekost. Nog niet eerder stierf er tijdens dit conflict een Libanese militair. Libanon is volgens de VN-vredesmissie in het land niet betrokken bij de strijd in de Palestijnse gebieden.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken en zijn Chinese ambtgenoot Wang Yi hebben elkaar gebeld om over het Midden-Oosten te spreken. Blinken sprak volgens zijn ministerie over zijn recente reis naar de regio. De twee bewindslieden spraken onder meer over het conflict tussen Israëli's en Palestijnen en beloofden daar contact over te blijven houden.

China streeft naar een grotere rol in het Midden-Oosten en boekte eerder dit jaar een belangrijk diplomatiek succes. Beijing wist tot veler verbazing de aartsrivalen Iran en Saudi-Arabië nader tot elkaar te brengen. China breidt zijn invloed ook uit met grote economische projecten en nauwere militaire samenwerking. Met het beleidsplan Belt and Road Initiative, ook bekend onder de naam Nieuwe Zijderoute, wil Beijing met infrastructurele bouwprojecten China verbinden met het Midden-Oosten en Afrika.

De Amerikaanse senator Bernie Sanders heeft in een open brief aan zijn Democratische collega's in de senaat gepleit tegen de 10,1 miljard dollar hulp die de Verenigde Staten op het punt staan te geven aan Israël. Woensdag neemt de senaat een wetsvoorstel voor 110 miljard dollar aan buitenlandse hulp, deels bestemd voor Israël, in behandeling.

,,Ik geloof dat het gepast is om defensieve systemen te ondersteunen die Israëlische burgers beschermen tegen inkomende raketaanvallen", schreef Sanders. ,,Maar het is absoluut onverantwoord om nog eens 10,1 miljard dollar aan onvoorwaardelijke militaire hulp te verstrekken die de regering-Netanyahu in staat stelt haar huidige inhumane militaire aanpak voort te zetten", schreef Sanders.

Ook schreef Sanders, een democratische socialist van Joodse komaf, dat de aanpak van Israël 'de meeste Amerikanen tegen de borst stuit' en dat Israël 'in strijd met het Amerikaanse en internationale recht handelt en de vooruitzichten op duurzame vrede en veiligheid ondermijnt'.

Sanders werd de laatste maanden stevig bekritiseerd door zijn linkse aanhang omdat hij steeds geweigerd heeft tot een wapenstilstand in Gaza op te roepen. Ook heeft hij, eveneens tot ongenoegen van zijn achterban, sinds de aanval door Hamas op 7 oktober meermaals gezegd dat Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen.

Ziekenhuizen in centraal en zuidelijk Gaza bevinden zich 'op een breekpunt' en hebben moeite de toestroom van patiënten op te vangen te midden van de Israëlische aanvallen op Gaza. Dat zeggen vertegenwoordigers van Artsen zonder Grenzen (AzG) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) tegen het Amerikaanse ABC News.

Twee ziekenhuizen - het Al-Aqsa-ziekenhuis in het centrum van Gaza en het Nasser-ziekenhuis in het zuiden van Gaza - zeggen overweldigd te zijn en voorrang te moeten geven aan mensen met levensbedreigende aandoeningen, aldus medisch personeel van AzG. ,,In de afgelopen 48 uur arriveerden er meer dan 100 doden en ruim 400 gewonden op de eerste hulp van het Al-Aqsa-ziekenhuis", zei AzG-teamleider in Gaza, Katrien Claeys, tegen ABC News. ,,Sommige patiënten werden meteen meegenomen voor een operatie."

Volgens de WHO zorgt de medische staf voor twee tot drie keer zoveel patiënten als waarvoor de ziekenhuizen bedoeld zijn. De organisatie beschreef een 'catastrofale situatie' in het Nasser-ziekenhuis met een overvolle afdeling spoedeisende hulp, patiënten die op de grond werden behandeld en een tekort aan zorgmedewerkers. Het aantal functionerende ziekenhuizen in Gaza is gedaald van 36 naar 18, aldus de WHO. Van die ziekenhuizen verlenen er drie alleen basale eerste hulp; de overige vijftien functioneren slechts gedeeltelijk.

Een tijdelijk staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas eindigde vrijdag vroeg, waarop Israël zijn bombardementen op Gaza hervatte. Israëlische grondtroepen opereren inmiddels 'in en rond' Khan Younis, de belangrijkste stad in het zuiden van Gaza, bevestigde het Israëlische leger dinsdag.

Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft een resolutie aangenomen waarin het onder meer 'duidelijk verklaart dat antizionisme antisemitisme is', melden Amerikaanse media. Zionisme is het streven naar een onafhankelijke Joodse staat.

De door de Republikeinen ingediende resolutie werd met 311 tegen 14 stemmen aangenomen. Dertien Democraten en één Republikein stemden tegen de resolutie, terwijl 92 Democraten 'aanwezig' stemden.

De resolutie was ingediend om antisemitisme in de Verenigde Staten en wereldwijd te veroordelen. Een aantal Democraten vond de resolutie echter te breed geformuleerd, omdat die volgens hen elke kritiek op de Israëlische regering of haar beleid feitelijk als antisemitisme omschrijft.

Vooral het gelijkstellen van antizionisme aan antisemitisme moest het ontgelden. ,,Dat is intellectueel onoprecht of gewoon feitelijk onjuist" zei bijvoorbeeld Jerry Nadler, een Democraat uit New York, in het debat voorafgaand aan de stemming. ,,De auteurs van de resolutie zouden, als ze überhaupt bekend waren met de Joodse geschiedenis en cultuur, op de hoogte moeten zijn van het Joodse antizionisme dat uitdrukkelijk niet antisemitisch was en is."