Meer kinderen kregen dit jaar longontsteking of kinkhoest: wat is het en wat helpt (niet)?

Dokter Danhof ziet veel zieke hoestende mensen in haar praktijk in Utrecht en haar indruk wordt ook bevestigd door haar collega op de huisartsenpost. Die zegt dat daar de laatste tijd heel veel hoestende kinderen zijn die ook benauwd zijn. Kinkhoest komt nog steeds relatief weinig voor en daar wordt ook niet vaak op getest. "Maar nu ik over erover nadenk, waren er op mijn ochtendspreekuur wel een paar bij die dat zouden kunnen hebben", zegt Danhof.

Volgens het Longfonds krijgen ruim 250 duizend mensen per jaar een longontsteking in Nederland. Nog steeds komt het het meeste voor bij ouderen. Toch is de stijging onder kinderen en jongeren volgens het Nivel wel opvallend.

Daarnaast begonnen kinderen ook een stuk eerder te hoesten dit jaar. Het aantal kinderen dat met longontsteking bij de huisarts komt, stijgt sinds augustus al en de grafieken schieten vanaf eind september echt omhoog. Ter vergelijking: dat gebeurde vorig jaar pas halverwege november. Ook het aantal kinderen tot 14 jaar met kinkhoest stijgt al sinds half oktober.

Een stevige verkoudheid wordt wel eens een longontsteking genoemd, maar de twee verschillen wel daadwerkelijk, legt dokter Danhof uit. "Een stevige verkoudheid is een virus of bacteriële infectie, die je afweer aanzet. Dus dan ga je hoesten en krijg je keelpijn en ook vaak oorpijn."

Het meest opvallende verschil is dat een verkoudheid sneller overgaat. "Een verkoudheid is rond dag vier of vijf over. Maar je ziet nog wel eens dat het aanhoudt of weer erger wordt en dat het dan toch longontsteking is of is geworden". Maar het fundamentele verschil zit ook al in de naam: bij een longontsteking gaat je longweefsel ontsteken.

"Dat is een soort ontstekingsreactie net als je op je huid kan hebben. Dat het gaat zwellen en geïrriteerd wordt", legt Danhof uit. Als gevolg kan iemand vaak moeilijker ademen, krijgt diegene pijn bij ademen en wordt diegene benauwd. "Het is wel redelijk één en één is twee, wanneer iemand een week griep heeft én hoge koorts én benauwdheid", zegt Danhof.

Nanja Danhof is er redelijk kort over: "Al die middeltjes die je zelf kan halen zijn een beetje geldklopperij. Vooral van hoestdrankjes zou ik zeggen: niet doen. Die kosten vaak heel veel geld en doen niks." Wat kan je dan wel doen om de symptomen een beetje te verlichten?

"Je kan een beetje honing overwegen. Dat heeft ook nog een beetje antibacteriële werking. Al mag het niet bij kinderen onder de één. Je kan een halve ui naast je bed leggen, maar dat is meer voor comfort dan dat het echt helpt. Op ijsklontjes sabbelen kan je ook overwegen, zodat het slijmvlies een beetje slinkt."

Naast de hoestdrankjes en keelpastilles is codeïne ook een gewild middel. "Sommige mensen zweren erbij, maar het stopt het hoesten niet. Het is eigenlijk een soort morfine, het legt je hele systeem plat. Dus het kan vooral helpen met slapen en ik begrijp wel dat dat fijn is als je al weken wakker ligt van het hoesten."

Het enige wat de ziektebron zélf aanvalt, is antibiotica. In sommige gevallen, tenminste.

Wat er helpt ligt aan of de infectie viraal of bacterieel is. Oftewel: komt het door een virus of een bacterie? In het eerste geval kan je niets doen behalve uitzieken. Antibiotica werkt namelijk alleen tegen een bacterie. Maar ook dat effect is minimaal.

Zijn we ook terughoudender geworden met antibiotica? "Ja, omdat het bijwerkingen heeft", stelt Danhof. "Veel mensen krijgen darmklachten en uiteindelijk krijg je dat antibiotica voor sommige bacteriën niet meer werkt." Daardoor is er bij ons veel minder resistentie dan bijvoorbeeld in Zuid-Amerika.

Daarnaast word je over het algemeen maar één dag eerder beter, blijkt uit onderzoek. "Mensen bellen vaak als ze drie of vier dagen ziek zijn en als ze dan antibiotica kregen denken ze: hé, ik word beter. Maar dat is ook het keerpunt, dus ze waren sowieso beter geworden."

Ook kinkhoest begint als een soort verkoudheid, maar het verschil wordt later merkbaar. "Daarna krijg je echt gigantische hoestbuien die eindeloos kunnen aanhouden. Het grootste verschil is dat baby's echt kunnen blijven hangen in hoestbuien, dus dan stikken ze erin", legt Danhof uit.

Daar zijn ook baby's aan overleden. "Maar de laatste tijd gebeurt dat niet meer door de DKTP-prik." De K daarin staat voor kinkhoest. Die wordt zwangere vrouwen bij 22 weken aangeboden, waardoor een kindje vanaf de geboorte beschermd is.

Als je als kind of volwassene toch kinkhoest krijgt, is er vaak ook niets aan te doen. Het is wel een bacteriële infectie, dus antibiotica zou kunnen werken. "Maar dat moet je in het begin geven", verklaart Danhof. Dat gebeurt eigenlijk nooit, omdat de typische symptomen van kinkhoest pas later beginnen. Wel kan het dan alsnog raadzaam zijn om bloed te testen. "Je kan niets meer doen, maar dan weet je het. Ook omdat het soms iets ergers kan zijn, dat is soms juist een opluchting, gek genoeg."

Naast goed uitzieken is er nog één ding wat altijd goed is volgens Danhof: frisse lucht. "Je huis goed luchten is altijd goed, want het is koudere en zuurstofrijkere lucht."