Het gaat D66, anderhalve week voor de verkiezingen, nog niet voor de wind in de peilingen. Toch heeft Jetten er vertrouwen in dat zijn partij "dik in de dubbele cijfers gaat eindigen".
"Als ik mensen vertel over de salarisverhogingen van leraren en verpleegkundigen. Dat de gaskraan in Groningen dicht is. Dat er geïnvesteerd is in cultuur. Over de excuses voor het slavernijverleden en over de klimaatdoelen die binnen bereik zijn. Dan merk ik dat mensen denken: ah ja oké! Het heeft toch ook echt wel iets opgeleverd dat we onze nek hebben uitgestoken."
Blijkbaar zijn die dingen niet blijven hangen bij veel kiezers?
"We hebben het misschien te weinig van de daken geschreeuwd. Hoe hard we elke dag aan het knokken zijn om die progressieve idealen voor elkaar te krijgen."
De VVD wil 1,3 miljard bezuinigen. Dat is echt het allerergste wat we zouden kunnen doen.
Uw speerpunten voor de campagne zijn: onderwijs, klimaat en een eerlijke economie. Waar moet een nieuw kabinet écht op leveren?
"Onderwijs is het allerbelangrijkste. De VVD wil 1,3 miljard bezuinigen. Dat is echt het allerergste wat we zouden kunnen doen. We moeten nu juist meer investeren, vanwege de klimaattransitie en de technologische revolutie. Al die zaken gaan we niet cheffen als we dat onderwijs niet op het allerhoogste niveau hebben georganiseerd."
D66 maakt al zes jaar deel uit van de regering. Er is al veel geïnvesteerd in het onderwijs, maar er zijn bijvoorbeeld nog steeds lerarentekorten. Hoe kan dat dan?
"Zonder D66 was er de afgelopen jaren helemaal niks gebeurd. We komen vanuit jaren kaalslag. We hebben nu weer een aantal jaren geïnvesteerd. Dan zie je dat basisschoolleraren er zo'n 1800 euro per maand gemiddeld op vooruit zijn gegaan door hogere salarissen."
Jullie willen die salarissen nog verder verhogen. Een basisschoolleraar begint met een startsalaris van 3300 euro. Een gemiddelde leraar verdient 5800 euro in het basis- en voortgezet onderwijs. Daar moet nog een flinke schep bovenop?
"Ik zou iets meer willen focussen. Als je ervoor kiest om leraar te worden op een zwakke school - waar het lerarentekort groter is, of waar grotere leerachterstanden zijn - dat je daar dan ook meer beloond wordt."
De onderwijsinspectie maakt zich grote zorgen over een tekort aan docenten in het voortgezet onderwijs. Het gebrek aan leraren wiskunde en Nederlands is groot. Moeten de salarissen daar ook omhoog?
"Daar zijn de afgelopen al flinke slagen gemaakt. Ook het plezier is afgenomen in de loop der jaren. Mijn vader is zelf veertig jaar leraar geweest en vertelde dat hij steeds meer tijd kwijt was aan bureaucratische voorbereidingen en verantwoording. Hij zag dat ook bij beginnende docenten. Die willen jonge mensen iets leren en zijn dan de helft van de tijd werk aan het doen dat helemaal niks met die kinderen te maken heeft."
Volg dit onderwerp
Moet dat dan juist niet opgelost worden?
"Het is én én. Ik denk dat die beloning belangrijk is, zeker als je op bepaalde plekken voor de klas wilt gaan staan. Maar de werkdruk doet veel met het plezier dat iemand uit zijn werk haalt."
D66 noemt zichzelf dé onderwijspartij. Jongeren die onder het leenstelsel studeerden zijn nog steeds kwaad over de compensatie die ze hebben gekregen. Gaat er voor hen nog iets veranderen met u aan het roer?
"Ik ga je niet beloven dat ik die complete studieschuld ga kwijtschelden. Dat kan ik gewoon niet waarmaken. We moeten ervoor zorgen dat die pechgeneratie in de nieuwe fase van hun leven niet nog een keer wordt genaaid door de overheid."
"We hebben een pleidooi voor gratis kinderopvang. We willen ervoor zorgen dat de studieschuld niet meetelt bij hypotheekaanvraag. En we willen de rente op de studieschuld echt op 0 procent houden."
Als we het dan toch over die nieuwe fase hebben. Het viel me op dat D66 alleen binnenstedelijk wil bouwen. Lossen we daarmee het woningtekort op?
"Daar zit de focus op. In kleinere plaatsen een straatje erbij, in de steden een laagje erop."
Mag een straatje erbij ook als er daarvoor natuur wordt ingeleverd?
"Dat gebeurt aan de randen van dorpen en steden. Daar zit je vaak niet meteen in de natuur. En het grote voordeel is dat daar de infrastructuur en het elektriciteitsnet al ligt. De dingen die de woningbouw nu vertragen."
In uw verkiezingsprogramma staat: "Het vraagt wel creativiteit om alles in het werk te stellen de woonbehoefte binnen de bebouwde kom in te vullen". Dat leest een beetje als een eufemisme voor zo goed als onmogelijk... Er moeten tot 2030 bijna een miljoen woningen bijkomen.
"We zullen op sommige plekken ook groter moeten. Zie bijvoorbeeld de herontwikkeling van Amsterdam Haven-Stad. Maar daar is één heel groot probleem waar bijna niemand het over heeft deze verkiezingen en dat is stikstof. De uitstoot moet naar beneden en de veestapel moet kleiner, wil je ook die grootschalige bouw voor elkaar krijgen."
De 'halvering van de veestapel' staat in tegenstelling tot 2,5 jaar geleden niet meer zwart op wit in het verkiezingsprogramma. Is D66 daar voorzichtiger in geworden?
"Nee kijk, het is geen doel op zich. Het doel is dat de stikstofuitstoot wordt gehalveerd in 2030 om de natuur beter te beschermen. Maar dat ga je waarschijnlijk alleen behalen als die veestapel heel fors krimpt en uiteindelijk halveert."
Het is dus geen doel, maar het nog wel steeds noodzakelijk?
"Ja, het is nog steeds een heldere en harde boodschap. Maar wie had gedacht dat ik als eerste klimaatminister ooit in deze coalitie de klimaatdoelen zou gaan halen? Dat is gelukt door heel praktisch aan de slag te gaan. Dat moet wat mij betreft ook de stikstofaanpak worden. Van drammen naar doen."
Minder discussiëren en beginnen dus. Tegelijkertijd houdt D66 nog wel vast aan het jaartal 2030. We hebben de afgelopen kabinetsperiode gezien waar dit toe geleid heeft. Waarom is dat voor D66 dan nog zo belangrijk?
"We hebben dat jaartal zelf niet bedacht. Het komt van wetenschappers die ons adviseren over hoe je de natuur weer gezond krijgt."
"Ik maak me ook zorgen over dat Timmermans meer rood dan groen blijkt. Die is nu in de campagne al alle groene ambities van zijn partij aan het weggeven. Als groene politici niet opkomen voor belangen van de natuur, wie gaat dat dan doen? Laten we vooral samen knokken voor die groene ambities."
NU.nl spreekt in aanloop naar 22 november met verschillende lijsttrekkers.
- Lees het interview met NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt.
- Lees het interview met JA21-lijsttrekker Joost Eerdmans.
- Lees het interview met PvdD-lijsttrekker Esther Ouwehand.
- Lees het interview met SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen.
- Lees het interview met Volt-lijsttrekker Laurens Dassen.
De komende dagen verschijnen er meer interviews. Abonneer je via de optie hieronder om niets te missen.
Volg onze interviews
Neemt u de telefoon op als Timmermans en Omtzigt zaken willen doen?
"Ik sluit alleen PVV en FVD uit. Dat zijn antidemocratische partijen die groepen over één kam scheren. Verder ben ik bereid samen te werken met het hele brede politieke midden. Uiteindelijk zal ik in de onderhandelingen knokken voor een zo progressief en zo groen mogelijk akkoord. Dat is de enige coalitie waaraan ik wil deelnemen."
Als dat niet lukt blijft u liever in de oppositie?
"Stel, je bent nodig om een rechtse coalitie mogelijk te maken.. Ik ga dus niet meedoen aan kabinetten waar partijen bij zitten die anti-vrouwenrechten zijn, waar abortuszorg onder druk komt te staan, die anti-LHBT-rechten zijn."
"Omtzigt en ik zitten denk ik dicht bij elkaar op bestaanszekerheid en democratische vernieuwing. Maar als je kijkt naar Europa, vrouwenrechten, klimaat... Dan heeft hij de laatste jaren meer met de SGP mee gestemd dan met D66. Hij zegt niet eerlijk wat hij met het klimaat wil, heeft geen doorgerekend plan. Terwijl de campagne nu opwarmt, blijft de heer Omtzigt in de klimaatkast zitten."
Zou u trouwens liever weer in het kabinet of terug in de Tweede Kamer plaatsnemen als u voor die keuze komt te staan?
"Ik vind dat ik de afgelopen paar jaar de leukste baan van Den Haag had. Dus ergens denk ik: ik zou het geweldig vinden om dat klimaatwerk ook af te kunnen maken. Maar ik vind ook het Kamerwerk super eervol. Ik vind dat die progressieve stem in Nederland een strijder nodig heeft in de Tweede Kamer en dat lijkt me ook een geweldige klus om te doen."
NUjij: Uitgelichte reacties