Na elf jaar keihard oppositievoeren zegt Geert Wilders klaar te zijn om te regeren. Vandaag start de PVV-campagne waarin Wilders een mildere toon aanslaat, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Maar maakt de PVV überhaupt kans om deel te nemen in een nieuw kabinet?
Een 'Meet en Greet' in een Venlose kroeg. Wilders kiest met deze aftrap, net als zijn vorige campagnes, voor een vertrouwde plek. Venlo is zijn thuisstad en de PVV heeft daar van oudsher een grote achterban.
Mildere toon
Wilders heeft deze campagne een gematigdere koers uitgestippeld. Zo voert de 60-jarige politicus een mildere toon in het parlement. Je zag die mildere koers heel goed terugkomen bij de Algemene Politieke Beschouwingen een maandje terug, zegt politiek commentator Frits Wester. "Hij zei daarbij compromissen te willen doen. Zijn wens, om bijvoorbeeld de grenzen dicht te doen, blijft wel overeind, maar Wilders noemde het niet meer als keiharde voorwaarde."
De PVV-leider wil na elf jaar bikkelharde oppositie dolgraag weer regeren in een rechts kabinet. Wilders zal zich, zo zegt hij zelf, in eventuele onderhandelingen na de verkiezingen 'constructief' opstellen.
Draai VVD
Dat de VVD de blokkade heeft opgeheven draagt daar aan bij. De nieuwe leider Dilan Yeşilgöz sluit de PVV niet meer op voorhand uit. Jarenlang deed de VVD - onder leiding van Mark Rutte - dat wél. Aanleiding was Wilders' beruchte 'Minder minder-uitspraak' (in 2014) en het mislukte minderheidskabinet (2010-2012) met gedoogsteun van de PVV. Het bleek een lastig huwelijk met de PVV en het huwelijk strandde al na anderhalf jaar. Iets wat Rutte Wilders altijd kwalijk is blijven nemen.
Nu die blokkade is opgeheven, is Wilders niet langer meer iemand die aan de zijlijn staat te schreeuwen, maar iemand die zich als serieuze kandidaat voor een nieuwe regering naar voren kan schuiven. Dat kan voor de kiezer aantrekkelijk zijn, een stem op hem is geen weggegooide stem.
Bekijk ook: De beruchte 'minder minder'-uitspraak van Wilders
Is de PVV echt milder? 'De scherpe kantjes zijn er misschien wel af', zegt Wilders daar zelf over. Zo is een speciaal ministerie voor de-islamisering niet meer terug te vinden in het verkiezingsprogramma. En waar de PVV eerder pleitte voor een asielstop, zegt Wilders nu dat het goed is als de instroom wordt beperkt.
Valt wel mee met die mildere toon
"Van buiten lijkt het misschien milder, maar de boodschap is nog altijd radicaal. De aanpassingen zijn echt beperkt", zegt Léone de Jonge. Zij is verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en gespecialiseerd in populisme. "De PVV is nog écht altijd radicaal rechts", zegt ze.
Veel is nog hetzelfde, stelt De Jonge. Zo is de PVV nog altijd tegen islamitische scholen, korans en moskeeën en geen dubbele nationaliteiten. "De PVV staat nog altijd op gespannen voet met de liberale democratie. Bijvoorbeeld als het gaat om het beschermen van minderheden." Ook weigert Wilders nog altijd zijn uitspraak over 'minder Marokkanen' terug te nemen. De PVV-leider werd daarvoor veroordeeld wegens 'groepsbelediging'.
Regeren heeft risico's
Aan meeregeren kleven voor de PVV ook risico's. "Dat geldt natuurlijk voor alle partijen, maar Wilders floreert als geen ander in het voeren van oppositie", zegt De Jonge. "Regeren heeft als risico dat je een zwakker profiel krijgt, omdat je compromissen moet sluiten. Wilders heeft juist veel meer te winnen in die rol van oppositie. In het tegen dingen aanschoppen en thema's rond migratie en islam aankaarten."
De PVV heeft geen macht, maar wel veel invloed, stelt De Jonge. "Juist in zijn oppositierol heeft hij veel in beweging gezet. En kan hij zijn stempel op de politieke agenda drukken."
De kans dat Wilders na de verkiezingen daadwerkelijk gaat meeregeren, lijkt echter klein. De kansen op een rechts kabinet zijn geslonken sinds Nieuw Sociaal Contract op het toneel is verschenen. En Pieter Omtzigt lijkt de deur met de PVV ook dicht te slaan. Volgens hem raken de standpunten van de PVV 'aan de rechtsstaat' en daar heeft hij grote moeite mee.
Ook partijen als CDA, D66, ChristenUnie en GroenLinks-PvdA sluiten een coalitie met de PVV nog steeds uit. Frits Wester ziet het dan ook niet gebeuren. "De kans dat hij gaat meeregeren is uitermate klein. Het flirten met kabinetsdeelname is wel slim van Wilders. Hij houdt ervan tactisch een bepaalde rol te spelen. Het is nu slim van hem om zich als serieuze gesprekspartner op te stellen."
Ruikt zijn kansen
Eén ding is volgens politicoloog De Jonge wel zeker: als Wilders weer niet mee gaat regeren, ruikt hij zijn kansen. "Hij zal dan met alle liefde de rol van underdog aannemen en roepen: 'Zie je nu wel, we zijn weer uitgesloten. Wij worden genegeerd, niet serieus genomen'. De slachtofferrol vervullen blijft aantrekkelijk voor hem."
PVV heeft de wind mee
In de Peilingwijzer staat de PVV tussen de 15 en 19 zetels, goed voor de vierde plek. De partij van Wilders staat op lichte winst. "Wilders doet het vooral goed, omdat zijn belangrijkste concurrenten er een potje van maken," zegt politiek journalist Chris Aalberts die een boek over de PVV schreef.
"Er zijn veel proteststemmers weggelopen bij de BBB. Het extreme Forum voor Democratie heeft veel zetels verloren en ook van concurrenten JA21 en BNVL is weinig meer over. Wilders is het alternatief op rechts. Politiek gezien heeft hij er geen zooitje van gemaakt."
