Politiemensen willen drugs uit de criminaliteit: ‘We hebben het monster zelf gecreëerd’

De criticus is Hans van Duijn. De oud-politieman, die zijn carrière in Rotterdam begon, is vooral bekend als voorzitter van de Nederlandse Politiebond. Inmiddels is hij al een tijdje gepensioneerd en heeft een nieuwe missie: de wereld ervan overtuigen dat de war on drugs zinloos is gebleken en alleen maar tot meer geweld leidt. “We hebben het monster zelf gecreëerd.”

Het is een geluid dat niet vaak openlijk klinkt in politiekringen. Van Duijn is één van de oprichters van LEAP Nederland, een organisatie die zijn oorsprong vindt in de VS. Law Enforcement Action Partnership was het initiatief van agenten die moedeloos werden van het bestrijden van de drugscriminaliteit.

Hans van Duijn: “Je kan nog geen lid van de Nederlandse afdeling worden, maar ook wij worden voornamelijk door politiemensen gesteund en verder ook rechters bijvoorbeeld. Ze doen dat nog niet openlijk, want dan krijgen ze gezeik." Voor dit artikel sprak Rijnmond met meerdere mensen die dit initiatief steunen. Ook mensen die nu nog actief zijn bij de politie. "Vroeger durfden de politiecommissarissen nog kritisch te zijn: de generatie Nordholt, Hessing. Tegenwoordig zitten ze onder de duim van de burgemeesters", zegt Van Duijn.

Het uitgangspunt van LEAP is simpel: ‘Verbod is de moeder van alle misdaad’. Het besluit om drugs illegaal te maken, heeft een criminele industrie in het leven geroepen die zich door niets laat stoppen. “Het gaat om ongelooflijk veel geld, dus gebruiken de bendes grof geweld. Hoe meer je pakt, des te harder ze terugslaan. Het zijn mooie plaatjes hoor, als er weer eens flinke partijen cocaïne in de Rotterdamse haven worden gepakt, maar het heeft geen effect op de beschikbaarheid en de prijs. En je weet één ding: de drugshandelaren gaan verhaal halen.”

De laatste tijd gebeurt dat vooral door te schieten op woningen en het plaatsen van explosieven. Vrijwel elke dag is het raak, laatst in Rotterdam in één nacht zelfs vijf keer. Hans van Duijn: “Dit is regelrecht het gevolg van de repressie. We hadden al te maken met liquidaties, met de moorden op Peter R. de Vries en Derk Wiersum, maar nu lopen alle burgers gevaar. Dan doen de criminelen, uiteraard, maar eigenlijk is ook het beleid misdadig.”

Van Duijn (75) groeide op in Crooswijk. in Rotterdam In de Crooswijkseweg was in april sprake van een golf van explosies. De reactie: bewakingscamera’s en extra politietoezicht. “Dan krijg je het ter plaatse in beeld, maar het lost niets op. De politie heeft natuurlijk ook baat bij de war on drugs, want dat is het makkelijker meer geld te krijgen. Ze kunnen het beter besteden aan taken waar we nu niet aan toekomen.”

Schamperend doet hij over afspraken die Nederland heeft gemaakt met Colombia om drugscriminelen uit te leveren. “In de tijd die het kost om tien Colombianen hier naartoe te krijgen, zijn ze allang weer door tien andere Colombianen vervangen. Het is compleet zinloos. De war on drugs duurt al decennia en we weten: elke slag wordt overtroffen door een nog grotere.”

Niets ziet hij in het plan van burgemeester Aboutaleb om elke container in de Rotterdamse haven te controleren. “Dat gaat nooit gebeuren want het kost teveel tijd. Ik dacht dat Aboutaleb een verstandige man was, maar op dit terrein niet. En wat je nu al ziet gebeuren: strengere controles in Rotterdam betekent uitwijken naar Vlissingen.”

Volgens Hans van Duijn is er maar één remedie: omgooien van het huidige beleid. “Nederland loopt echt achter. Binnen de VN gaan ook steeds meer stemmen op die zeggen: de repressie is niet vol te houden, we moeten ons richten op beheersing van drugsgebruik en focussen op de volksgezondheid. In Portugal zijn drugs veel makkelijker verkrijgbaar. Daar was de angst dat het tot drugstoerisme zou leiden, maar dat is niet het geval. Wat wel: minder verslaafden en minder drugsdoden."

Zelf komt hij ook uit een politiecultuur die was gericht op het vangen van boeven en het bestrijden van drugscriminelen. “Ik ben anders gaan denken toen ik dominee Visser van de Rotterdamse Pauluskerk hoorde spreken. Die zei: ‘jongens, we vergeten de gebruikers en zien ze alleen als criminelen’. Je moet ook als agent een stapje opzij durven zetten en dan het slagveld overzien. Heeft het nut? Wat kost het? Dan zie je dat we als lemmingen naar de afgrond rennen.”

Politiek ligt legalisering heel gevoelig. In Rotterdam stak alleen D66 voorzichtig de vinger omhoog. Ingrid van Wifferen: “Wij zijn niet voor het legaliseren van alle drugs, we zien heus de problemen van het gebruik. Maar wij zeggen: je moet die handel niet volledig aan criminelen gunnen. Kijk naar de drooglegging in Amerika in de jaren twintig, dat was een voedingsbodem voor criminelen. Dus vraag je af: wat werkt er nou en wat niet? Wat kan je beter reguleren?"

De billboard-campagne met kreten als ‘er kleeft bloed aan je pil’ wordt vooral door wethouder Vincent Karremans uitgedragen. Hoe kijkt D66 daar dan naar? Van Wifferen: “Het is bedoeld om te shockeren. Onze bijdrage is dat we er op de website bij hebben laten zeggen dat de gebruiker niet de schuld is van de criminaliteit.”

Een campagne om te shockeren. Zou het gebruikers aan het denken zetten? Onlangs verscheen in het Tijdschrift voor Veiligheid een studie naar het nut van publiekscampagnes tegen bijvoorbeeld het bezit van messen of drugsgebruik. De conclusie: zulke campagnes kunnen een averechts effect hebben. Ze laten zien wat níet moet, maar bieden geen alternatieven. Door continu de verboden goederen te tonen, kan juist het gevoel ontstaan dat het normaal is. ‘Ze vestigen immers de aandacht op drugsgebruik, ‘foute centen’ of de code van de ‘straat’ en stellen daarmee mogelijk onbedoeld de norm dat ‘iedereen het doet’. ‘

De gemeente Rotterdam laat in een reactie weten dat de billboard-statements niet wetenschappelijk zijn onderbouwd. “De campagne omvat meerdere jaren en bestaat uit diverse onderdelen. Het gericht aanspreken van gebruikersgroepen, wat we later doen, is wel wetenschappelijk onderbouwd. Dit eerste deel van de campagne gaat om bewustwording, niet om gedragsbeïnvloeding.”

Wethouder Karremans benadrukt dat drugs nu eenmaal illegaal zijn en dat we dat democratisch hebben besloten. “Je kan ook niet door rood rijden en zeggen: die kleurtjes doen er eigenlijk niet zo toe, ik kan wel doorrijden. Zo werkt het niet in de samenleving.”

Oud-politieman Hans van Duijn schiet honend in de lach als hij dit hoort, en niet voor het eerst. “Die vergelijking gaat niet op. Als je door rood rijdt, breng je een ander in gevaar, met drugs niet. Dat kan alleen schadelijk voor jezelf zijn. De gebruikers aanspreken op de criminaliteit is de omgekeerde wereld. Zolang er mensen zijn, worden er genotsmiddelen gebruikt. Dat krijg je er nooit uit. Plotseling bedenkt de politiek dat het illegaal is en dan wordt het daardoor crimineel. Dat is niet de schuld van de gebruikers.”

‘Minister’ Hans van Duijn zou niet op dag 1 alle drugs vrijgeven. “Het is geen knopje dat je omzet, daar doe je minstens tien jaar over en uiteraard in samenspraak met de ons omliggende landen. Ik zou beginnen met het reguleren van de cannabishandel. Als je de coffeeshops onder controle hebt, krijg je zich op de kwaliteit en kan de prijs omlaag. Drugsgebruik gaat over volksgezondheid, niet over criminaliteit.”

De publiekscampagne in Rotterdam is daarom wat hem betreft illustratief voor de verkeerde koers. “Het is geen slimme aanpak. Al die aandacht werkt eerder als een magneet. Het past helemaal in het politieke beleid: niet na willen denken over alternatieven. Ik zeg: repressie lukt niet, probeer het eens op een andere manier.”