Het zijn onmisbare grondstoffen voor onze telefoons, laptops en elektrische auto's. Maar een tekort aan materialen zoals kobalt en lithium dreigt. De Europese Unie werkt aan een wet waarbij de EU minder afhankelijk wordt van China. Er moet mijnbouw ontwikkeld worden in Europa om de zeldzame aardmetalen te delven. Ook moet meer gerecyled worden, vindt de Europese Commissie.
In een wetsvoorstel worden een aantal maatregelen voorgesteld om dat te bereiken. De commissie wil het makkelijker maken om een vergunning te krijgen voor mijnbouw. Ook moeten landen in kaart gaan brengen welke kritieke grondstoffen er te delven zijn en er moeten strengere regels komen voor recycling.
"We hoeven niet meteen bang te zijn dat er over tien jaar geen grondstoffen meer zijn voor onze telefoontjes, laptops en zonnepanelen. Maar vanwege de energietransitie wordt de vraag naar die grondstoffen steeds groter. Als we niets doen, heb je over dertig jaar misschien wel een probleem", zegt hoogleraar Industriële Ecologie René Kleijn tegen RTL Z.
De grondstoffen zijn nog niet op maar het tempo waarin onder meer lithiumerts uit de bodem gehaald kan worden, is traag. Het aanbod kan de vraag niet bijbenen, aldus Kleijn. "Tijdens de coronacrisis heeft Europa gezien dat grondstoffen uit China echt opdroogden. Toen zijn ze wakker geworden. Strategische autonomie, ofwel niet meer afhankelijk zijn van landen buiten Europa, is hoog op de agenda gekomen."
Je mobieltje is een goudmijn
Alleen al onze mobieltjes zitten vol met waardevolle grondstoffen. Wie tweehonderd mobieltjes bij elkaar legt heeft genoeg goud voor een trouwring. En dan zit er ook nog platina, koper, zilver, mangaan, lithium en kobalt in.
"Het gaat echt om cruciale grondstoffen. Goud is bijvoorbeeld de beste geleider die we hebben. En lithium is nu nog essentieel voor de meeste batterijen. Het zorgt ervoor dat een batterij sneller oplaadt en langer meegaat", aldus Kleijn.
Vervangers op komst
Er wordt wel aan vervangers gewerkt. Zo heeft Tesla een lithiumijzerfosfaatbatterij ontwikkeld. "Daar zit geen kobalt en geen mangaan in, maar ijzer en fosfaat. Van ijzer hebben we genoeg, fosfaat is wel wat schaarser maar minder schaars dan kobalt en mangaan," weet Kleijn. Ook lithium is in de nieuwe accu's nog nodig.
Volgens experts zoals Kleijn zal de lithiumijzerfosfaataccu (LFP) rond 2030 dominant zijn. Het voordeel: de accu's zijn brandveiliger en gaan langer mee. Het nadeel: ze zijn iets minder goed, waardoor de actieradius al snel met 100 kilometer daalt ten opzichte van een ouderwetse accu.
"Maar het is voor de meeste Tesla-rijders niet zo erg als de actieradius daalt van 600 kilometer naar 500 kilometer. Dan kom je nog steeds op je bestemming, zeker in Nederland. Het is echt belangrijk dat technologiebedrijven andere keuzes maken."
In onder meer mobieltjes en laptops zitten nog wel 'ouderwetse' accu's met onder meer kobalt. "Maar die accu's zijn kleiner, je hebt veel minder van deze waardevolle grondstoffen nodig dan bij een autoaccu."
Meer gaan recycelen
De Europese Commissie wil ook dat de grondstoffen uit oude apparaten meer worden gerecycled. Klein: "Recycling is eigenlijk de meest makkelijke manier, om aan grondstoffen te komen. Waarom zou je gaan boren, graven en delven als er genoeg oude apparatuur is die niet meer gebruikt wordt. En ook al zijn die grondstoffen al een keer gebruikt, ze zijn nog steeds hoogwaardig van kwaliteit."
De doelstelling van de EU is dat elke producent minimaal 65 procent van de verkochte apparaten ook weer inzamelt. Wie 100.000 kilo mobieltjes op de markt brengt, moet dus minimaal 65.000 kilo aan mobieltjes innemen. Die aantallen worden niet gehaald.
Een wasmachine brengen we wel naar de milieustraat, maar kleine elektronische apparaten gooien we vaak met het restafval weg of laten we kapot in de la liggen. Volgens onderzoek van de stichting OPEN, dat zich bezighoudt met e-waste, heeft een gemiddeld Nederlands huishouden 131 apparaten.
2 miljoen kapotte mobieltjes in een lade
"22 daarvan worden niet gebruikt en 3 zijn er kapot", aldus een woordvoerder. Zo liggen er alleen al 2 miljoen defecte mobieltjes en 4,5 miljoen ongebruikte mobieltjes in een lade aldus onderzoek onder 3000 huishoudens die een enquête hebben ingevuld en waarvan een deel ook is bezocht. "Onderzoekers trokken daarbij letterlijk lades open om op te tellen hoeveel defecte apparaten er lagen", aldus de woordvoerder.
Al deze ongebruikte en defecte apparaten kunnen gerecyceld worden als ze ingeleverd zouden worden. Een bijkomend probleem: het is niet altijd makkelijk om met recycling geld te verdienen, zegt Kleijn.
Sommige elektronica gaat moeizaam uit elkaar en niet in alle producten zitten evenveel grondstoffen. "In een oude dvd-speler zit bijvoorbeeld geen goud. Bij zo'n apparaat nemen we genoegen met minder goede geleiding en snelheid dan bij een laptop. Dan kun je al moeilijk een goede businesscase maken, als je een dvd-speler uit elkaar haalt"
Umicore
Het grootste grondstoffenrecyclingbedrijf van Europa zit in Antwerpen, waar metalen gesmolten worden. "In onze fabriek recycleren we 17 verschillende metalen, waaronder goud, zilver, platina, rhodium en palladium", stelt Umicore op haar site.
In juni maakte Umicore bekend dat gezien de toenemende vraag naar de grondstoffen ze 'ergens in Europa' een nieuwe fabriek gaat openen die in 2026 klaar moet zijn. De fabriek heeft een capaciteit van 150.000 ton. De fabriek moet 500 miljoen euro kosten. Relatief veel voor Umicore dat in 2022 een omzet van 4,2 miljard had en een winst van 865 miljoen euro.
Hoeveel ton aan oude apparatuur er bij de huidige fabriek wordt verwerkt, is onbekend. Het bedrijf reageert niet op vragen van RTL Z.
Het moet volgens Kleijn makkelijker en daarmee ook goedkoper worden oude apparatuur uit elkaar te halen zodat de grondstoffen gerecycled kunnen worden. Ook de Europese Unie wil dat. 45 Procent van de strategische grondstoffen moet gerecycled worden, staat in het plan waar het Europees Parlement voor stemde.
Te afhankelijk van andere landen
Europarlementariër Mohammed Chahim schreef mee aan dit voorstel. "De wet zal producenten ook dwingen producten te maken waar je veel makkelijker de grondstoffen uit kunt halen. We moeten echt op een andere manier leren consumeren en bewuster omgaan met onze grondstoffen."
Het is niet verstandig dat we tot nu toe bijna alle grondstoffen uit China haalden, meent hij. "We zijn compleet afhankelijk van andere landen waar we onze hand op moeten houden. Als je binnen Europa grondstoffen delft en vervangende grondstoffen ontwikkelt, verbetert je ook onderhandelingspositie. Je kunt dan veel beter met landen als China over andere geopolitieke zaken onderhandelen."
Het gaat nog even duren voordat de wet in werking kan treden. Daarover moet eerst nog een akkoord gesloten worden tussen de EU-lidstaten en het Europarlement.
